سرطان مقعد یکی از انواع نادر سرطان‌ها است که در ناحیه مقعد یا رکتوم ایجاد می‌شود. این بیماری ممکن است با علائمی مانند خونریزی مقعد، درد در ناحیه مقعد و تغییرات در عادات روده همراه باشد. درک علائم اولیه و تشخیص به موقع سرطان مقعد می‌تواند نقش مهمی در درمان موفقیت‌آمیز آن داشته باشد. درمان‌های مختلفی شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی برای کنترل این بیماری وجود دارد. پیشگیری از سرطان مقعد نیز با رعایت برخی ملاحظات و تغییرات سبک زندگی ممکن است. برخی افراد به دلیل عوامل خاص در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این سرطان هستند. در این مقاله، به بررسی علائم، روش‌های تشخیص، درمان‌ها، پیشگیری و افراد در معرض خطر خواهیم پرداخت.
سرطان مقعد چیست؟
سرطان مقعد نوعی از سرطان است که در کانال مقعد، که ناحیه‌ای کوچک در انتهای رکتوم است، شروع می‌شود. این کانال وظیفه دارد که مدفوع را از بدن خارج کند. این بیماری معمولا با رشد غیرطبیعی سلول‌ها در این منطقه آغاز می‌شود که ممکن است به توده‌ها یا علائمی همچون خونریزی مقعدی، خون در مدفوع و درد در ناحیه مقعد منجر شود. این علائم به راحتی می‌توانند با هموروئید اشتباه گرفته شوند، بنابراین تشخیص دقیق ضروری است.
در گذشته، درمان اصلی سرطان مقعد جراحی بود که معمولاً نیاز به تغییر مسیر طبیعی دفع مدفوع داشت. اما امروزه با پیشرفت‌های پزشکی، روش‌های درمانی متنوعی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان این نوع سرطان وجود دارد که در بسیاری از موارد می‌تواند بدون نیاز به جراحی انجام شود. این روش‌ها نه تنها به کنترل بیماری کمک می‌کنند بلکه ممکن است به حفظ عملکرد طبیعی بدن نیز کمک کنند. شناخت علائم به افراد کمک می‌کند هر چه سریع‌تر مراحل درمان را پیگیری کنند. بنابراین در ادامه شایع‌ترین علائم را به شما خواهیم گفت.
علائم سرطان مقعد که باید بشناسید
سرطان مقعد می‌تواند با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها همراه باشد که ممکن است در ابتدا مشابه مشکلات معمولی مقعدی مانند هموروئید باشد. تشخیص زودهنگام این علائم می‌تواند در درمان و پیشگیری از پیشرفت بیماری موثر باشد. در زیر به برخی از علائم شایع این نوع سرطان اشاره می‌کنیم:
- خونریزی از مقعد یا راست روده: خونریزی از مقعد یکی از علائم اولیه سرطان مقعد است که معمولاً به صورت خون روشن در مدفوع یا بر روی دستمال توالت دیده می‌شود.
- خون در مدفوع: وجود خون در مدفوع می‌تواند نشان‌دهنده مشکل جدی باشد.
- درد در ناحیه مقعد: احساس درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد ممکن است ناشی از توده یا سرطان در حال رشد باشد.
- توده یا رشد در کانال مقعد: یکی از علائم واضح، رشد توده‌ها یا غده‌هایی در ناحیه مقعد است که ممکن است به راحتی قابل لمس باشند.
- خارش مقعد: خارش یا تحریک در ناحیه مقعد ممکن است به دلیل تغییرات سلولی و یا رشد توده‌ها در این ناحیه باشد.
- احساس مکرر دفع مدفوع: احساس نیاز مکرر به اجابت مزاج می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات در مقعد یا رکتوم باشد.
علت ایجاد سرطان مقعد چیست؟
سرطان مقعد زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های کانال مقعد به دلایلی، تغییرات ژنتیکی در DNA خود ایجاد می‌کنند. این رشد غیرقابل کنترل سلولی می‌تواند منجر به تشکیل توده‌های سرطانی یا همان تومور و در نهایت حمله به بافت‌های سالم بدن شود. بسیاری از موارد سرطان مقعد به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مرتبط هستند که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و در برخی افراد می‌تواند باعث تغییرات سلولی شود که به سرطان منجر شود.
در معرض ابتلا به سرطان مقعد هستید اگر
افرادی که در معرض عوامل خاصی قرار دارند، احتمال ابتلا به سرطان مقعد بیشتری دارند. این عوامل شامل ویروس‌ها، رفتارهای خاص و شرایط پزشکی هستند که می‌توانند باعث ایجاد تغییرات سلولی شوند. در اینجا به مهم‌ترین این عوامل اشاره می‌کنیم:
قرار گرفتن در معرض ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): HPV از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث تغییرات سلولی شود که به سرطان مقعد منجر گردد. این ویروس برای اکثر افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در برخی افراد می‌تواند باعث بروز انواع مختلف سرطان‌ها شود.
- افزایش تعداد شرکای جنسی: هر چه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد، احتمال ابتلا به HPV نیز افزایش می‌یابد.
- داشتن رابطه جنسی مقعدی: افرادی که رابطه جنسی مقعدی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان مقعد هستند. این نوع رابطه می‌تواند احتمال انتقال HPV و آسیب به ناحیه مقعد را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن: مصرف سیگار می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به سرطان مقعد شود. سیگار کشیدن همچنین می‌تواند تغییرات سلولی را تسریع کرده و به رشد غیرطبیعی سلول‌ها کمک کند.
- داشتن سابقه سرطان: افرادی که سابقه سرطان در نواحی دیگر بدن مانند دهانه رحم، فرج یا سرطان روده دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا بیشتری هستند. این احتمال به دلیل ارتباط میان تغییرات سلولی در بدن و آسیب‌های ناشی از سرطان‌های قبلی بیشتر می‌شود.
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند (مانند پس از پیوند عضو) یا افرادی که به بیماری‌هایی همچون HIV مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مقعد قرار دارند.
آیا سرطان مقعد خطرناک است؟
نگرانی‌ها دراینباره درباره گسترش سرطان، (مانند متاستاز سرطان روده) است.
یک منبع در اینباره این چنین می‌نویسد:
Anal cancer rarely spreads to other parts of the body. Only a small percentage of cancers are found to have spread. Those that do are especially difficult to treat. Anal cancer that spreads most commonly goes to the liver and the lungs.
سرطان مقعد به ندرت به سایر قسمت های بدن سرایت می کند. تنها درصد کمی از این نوع سرطان گسترش می‌یابند. همچنین درمان آن دشوار است. آن دسته از سرطان‌های مقعد که گسترش می‌یابد، به کبد و ریه ها می‌رود.
روش های پیشگیری به چه صورت است؟
در حال حاضر هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان مقعد وجود ندارد، اما با رعایت برخی اقدامات می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد. اولین گام، انجام رابطه جنسی ایمن است که شامل استفاده از کاندوم و برقراری رابطه جنسی تنها با یک نفر می‌شود. این کار می‌تواند از انتقال عفونت‌های مقاربتی، از جمله ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، جلوگیری کند. علاوه بر این، واکسن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا و سایر سرطان‌های مرتبط با این ویروس کمک کند، بنابراین مشورت با پزشک در مورد لزوم دریافت واکسن اهمیت دارد. همچنین، ترک مصرف سیگار می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد، چرا که سیگار کشیدن یکی از عوامل مهم تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر سرطان است.
غربالگری و تشخیص سرطان مقعد
غربالگری و تشخیص سرطان مقعد با هدف شناسایی سلول‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی در مراحل اولیه انجام می‌شود. این فرآیند برای افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، مانند افراد مبتلا به HIV یا کسانی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، توصیه می‌شود. آزمایش‌های غربالگری می‌توانند به تشخیص سرطان در مراحل اولیه کمک کنند، زمانی که درمان مؤثرتر است. با این حال، توافق جامعی درباره لزوم غربالگری برای همه افراد وجود ندارد و بهتر است با پزشک مشورت شود.
روش‌های تشخیص و غربالگری شامل موارد زیر می‌شود:
- تست پاپ مقعدی
- تست HPV مقعدی
- معاینه دیجیتال رکتال
درمان سرطان مقعد چگونه است؟
پس از شناسایی علائم و مراجعه برای تشخیص، پیگیری درمان از اهمیت زیادی برخوردار است. برای درمان این بیماری، روش‌های زیر به کار گرفته می‌شود:
جراحی برای درمان سرطان مقعد
جراحی شامل دو بخش است:
برداشتن موضعی: در این روش، تومور به همراه مقداری از بافت سالم اطراف آن از ناحیه مقعد خارج می‌شود. این روش برای سرطان‌های کوچک و محدود که به سایر قسمت‌ها گسترش نیافته‌اند مناسب است. در برخی موارد، این روش باعث حفظ عضلات اسفنکتر می‌شود و فرد توانایی کنترل حرکات روده را از دست نمی‌دهد.
برداشتن شکم و پرینه : در این روش تهاجمی، مقعد، رکتوم و بخشی از کولون سیگموئید برداشته می‌شود. سپس روده به یک دهانه روی شکم (استوما) متصل می‌شود تا مواد زائد در کیسه‌ای خارج از بدن جمع‌آوری شود. این روش عمدتاً برای سرطان‌های مقاوم به پرتودرمانی و شیمی‌درمانی یا در موارد عود درمان استفاده می‌شود.
پرتودرمانی سرطان مقعد
پرتو درمانی می‌تواند سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از رشد آنها جلوگیری کند، اما ممکن است عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد. این روش معمولا شامل دو نوع است:
- پرتودرمانی خارجی: از دستگاهی خارج از بدن برای ارسال اشعه به ناحیه سرطانی استفاده می‌شود.
- پرتودرمانی داخلی: شامل قرار دادن ماده رادیواکتیو در نزدیکی یا داخل ناحیه سرطانی است.
شیمی‌درمانی
در این روش، داروهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از تقسیم آنها استفاده می‌شود.
این داروها ممکن است به‌صورت خوراکی، تزریقی یا ترکیبی از هر دو مصرف شوند. شیمی‌درمانی اغلب به‌صورت ترکیبی با پرتودرمانی برای افزایش اثرگذاری انجام می‌شود. این روش‌ها بسته به مرحله بیماری و وضعیت بیمار، ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر استفاده شوند.
سخن آخر
سرطان مقعد، اگرچه بیماری نادری است، اما آگاهی از عوامل خطر، علائم، و روش‌های پیشگیری و درمان آن می‌تواند نقشی اساسی در کاهش شیوع و بهبود نتایج درمانی ایفا کند. غربالگری به‌موقع، رعایت نکات بهداشتی، سبک زندگی سالم و مراجعه منظم به پزشک در صورت مشاهده علائم مشکوک، از مهم‌ترین اقدامات برای کنترل و مدیریت این بیماری است. به یاد داشته باشیم که تشخیص زودهنگام، کلید موفقیت در درمان و حفظ کیفیت زندگی بیماران است.
