سرطان روده کوچک

سرطان روده کوچک یکی از نادرترین سرطان‌های دستگاه گوارش است. در حالی که سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع دنیاست، تنها ۳٪ از موارد ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش به سرطان روده کوچک اختصاص دارد. روده کوچک در دستگاه گوارش وظیفه هضم و جذب مواد غذایی را بر عهده دارد و از شایع‌ترین علائم آن نیز کاهش وزن ناگهانی، دل درد، تهوع، استفراغ و… هستند.

 البته سرطان روده کوچک خود انواع مختلفی دارد و هرچه زودتر تشخیص داده شود، با امید بیشتری می‌توان برای درمان آن اقدام کرد. این نوع سرطان را با روش‌هایی از جمله آزمایش خون، تصویربرداری (MRI، سی تی اسکن، تصویربرداری اشعه ایکس)، آندوسکوپی، لاپاراسکوپی، لاپاراتومی و بیوپسی تشخیص می‌دهند و سپس به کمک جراحی، شیمی‌درمانی، پرتو درمانی، دارو درمانی و ایمونوتراپی سرکوب و درمان می‌کنند.

منظور از سرطان روده کوچک چیست؟

تشکیل سلول‌های سرطانی بدخیم در دیواره روده کوچک با عنوان سرطان روده کوچک شناخته می‌شود. روده کوچک نه تنها در هضم و جذب مواد غذایی عملکرد بسیار مهم و اساسی دارد؛ بلکه سلول‌هایی را در خود جای داده که با میکروب‌هایی که از طریق غذا وارد بدن می‌شوند، مبارزه می‌کنند. بنابراین کوچکترین اختلالی که در روده کوچک ایجاد می‌شود، نه تنها فرایند گوارش را با مشکل جدی مواجه می‌کند، بلکه سیستم ایمنی بدن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

 روده کوچک دارای سه بخش دئودنوم (ابتدای روده کوچک و قسمت نزدیک به معده)، ژژنوم (وسط روده کوچک) و ایلئوم (قسمت انتهای روده کوچک و متصل به روده بزرگ) است که هر یک از این بخش‌ها می‌توانند دچار سرطان شوند. اما آمار سرطان روده باریک بیشتر به نواحی دئودنوم و ایلئوم نسبت داده می‌شود.

 ایجاد سرطان در ناحیه دئودنوم یا دوازدهه بیشتر با سرطان معده مرتبط است اما سرطان ژژنوم و ایلئوم به روده بزرگ ارتباط بیشتری پیدا می‌کند. بیماری‌هایی مثل سلیاک، التهاب روده، سندروم‌های ارثی دستگاه گوارش و… ریسک ابتلا به سرطان روده کوچک را افزایش می‌دهند و همچنین طبق آمارهای به دست آمده مردان تقریباً ۲۵٪ بیشتر از زنان به بیماری سرطان روده باریک مبتلا می‌شوند.

علائم سرطان روده کوچک که باید جدی بگیرید

سرطان روده کوچک در اغلب موارد بدون هیچ گونه علائمی بروز پیدا می‌کند و تا وقتی به مراحل پیشرفته خود نرسیده هیچ رد پایی برای تشخیص، باقی نمی‌گذارد. از طرفی برخی علائم سرطان روده کوچک با علائم دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شوند و گاهی پزشک در حال بررسی دیگر مشکلات و بیماری‌ها به وجود سرطان روده کوچک پی می‌برد. علائم سرطان روده کوچک با توجه به نوع و محل قرارگیری تومور سرطانی می‌تواند متفاوت باشد اما از شایع‌ترین علائمی که ممکن است افراد در صورت ابتلا به آدنوکارسینوم روده تجربه کنند، عبارتند از:

• درد، تورم یا گرفتگی ناحیه شکم
• کاهش وزن بی دلیل به دلیل اختلال در هضم و جذب غذا
• کم خونی (تعداد کم گلبول‌های قرمز خون) و علائم مربوط به این بیماری
• تهوع، اسهال و استفراغ
• زردی چشم یا پوست
• احساس وجود توده در شکم
• رنگ برافروخته پوست و مشاهده این رنگ در نواحی بازوها و قسمت بالایی بدن
• وجود خون در مدفوع (به طوری که مدفوع به رنگ قرمز یا سیاه در می‌آید.) یا مشاهده خون روی دستمال توالت
• احساس ضعف و خستگی غیرطبیعی
• ادرار تیر رنگ (در صورتی که سرطان به کبد انتشار پیدا کرده باشد.)

در صورتی که هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید و در مورد ابتلا به سرطان روده باریک نگران هستید، حتماً در اسرع وقت به پزشک متخصص گوارش و در صورت نیاز به متخصص انکولوژی مراجعه نمایید.

انواع سرطان روده کوچک

سرطان روده کوچک زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های جهش یافته یا معیوب در بخشی از این اندام به طور ‌بی‌رویه ای شروع به تقسیم می‌کنند و تومورهایی را پدید می‌آورند. گاهی سرعت تکثیر و انتشار این سلول‌ها به حدی بالاست که در مدت زمانی نه چندان طولانی نه تنها روده باریک، بلکه نواحی دیگر بدن را نیز درگیر می‌کنند. انواع سرطان روده باریک با توجه به سلول‌هایی که سرطان از آنها منشا می‌گیرد، متفاوت است و انواعی از آن که در حال حاضر شناخته شده‌اند، عبارتند از:

• تومورهای کارسینوئیدی سرطانی که به صورت تومورهای کارسینوئیدی ایجاد می‌شود، از سلول‌های عصبی غدد درون ریز روده که به فرایند ترشح هورمون‌ها و شیرهای گوارشی روده کمک می‌کنند، منشأ می‌گیرد. تقریباً از هر دو مورد ابتلا به سرطان روده کوچک، یک مورد از این نوع است. البته تومورهای کارسینوئیدی اغلب رشد کندی دارند.
• آدنوکارسینوما یا Adenocarcinomas این نوع نیز از انواع شایع است که در اغلب موارد از رشد و تکثیر پولیپ‌های خوش‌خیم و غیر سرطانی ایجاد می‌شود. این نوع سرطان از تکثیر سلول‌های اپیتلیال غده‌ای دیواره روده باریک منشأ گرفته است.
• سارکوما یا Sarcoma این نوع سرطان روده باریک، در بافت همبند یا همان بافت‌های پیوندی (ماهیچه و غضروف) ایجاد می‌شود. تومور استرومایی گوارشی یا GIST از متداول‌ترین موارد این نوع سرطان به شمار می‌رود که در گذشته لیومیوسارکوم نامیده شده است.
• لنفوم؛ این نوع از سرطان از سلول‌های لنفوسیت که از مهمترین سلول‌های سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند، نشات می‌گیرد.
• تومورهای استرومال دستگاه گوارش؛ این تومورها از سارکوم بافت نرم ایجاد می‌شوند.

علت ایجاد سرطان روده کوچک چیست؟

همانند هر نوع سرطان دیگر، سرطان روده باریک نیز دلیل مشخصی ندارد. این سرطان نیز تحت شرایطی ایجاد می‌شود که سلول‌ها از روند طبیعی و کنترل شده تقسیم فاصله می‌گیرند و به طور بی‌رویه ای تکثیر می‌شوند. ریسک وقوع جهش و معیوب شدن سلول‌ها نیز به عواملی از جمله سن، سبک زندگی، مصرف یا عدم مصرف سیگار و دخانیات، میزان مصرف غذاهای چرب و سرخ شده، چاقی و کم‌تحرکی و… بستگی دارد و هرچه فرد در زندگی خود عادات ناسالم‌تری را بگنجاند، خطر ابتلا را افزایش داده است.

 البته در کنار این موارد، سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش (مانند اختلالات پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی و سرطان روده بزرگ غیرپولیپی ارثی) نیز در میزان ریسک ابتلا به سرطان روده کوچک موثر است و اگر فرد به بیماری‌های التهابی روده، سلیاک، کرون و… مبتلا شده باشد، بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سرطان قرار دارد.

جالب است بدانید حتی جنسیت و نژاد نیز می‌توانند ریسک ابتلا به این بیماری را تغییر دهند. به طوری که مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و همچنین بعضی از انواع این سرطان، در سیاه پوستان شیوع بیشتری پیدا می‌کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان روده کوچک هستند؟

همانطور که پيش‌تر نیز اشاره کردیم عواملی هستند که می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان روده باریک را افزایش دهند. بنابراین افرادی که سبک زندگی ناسالمی دارند و یا واجد شرایط زیر هستند، باید نظارت بیشتری بر سبک زندگی خود داشته باشند و با مراجعه به پزشک در مورد ابتلا به این سرطان تحت نظر قرار گیرند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن؛ طبق آمارهای به دست آمده میانگین سنی افرادی که به سرطان روده باریک مبتلا شده‌اند ۶۵ سال است. بنابراین انتظار می‌رود با افزایش سن، ریسک ابتلا به این بیماری افزایش یابد.
• جنسیت؛ شاید عجیب به نظر برسد اما آمار ابتلا در میان زنان و مردان نشان می‌دهد، مردان 25% بیشتر از زنان به سرطان روده باریک مبتلا می‌شوند.
• نژاد؛ تحقیقاتی که در آمریکا انجام شده نشان می‌دهد سیاه پوستان، کمی بیشتر از سفید پوستان دچار سرطان روده باریک می‌شوند. البته در میان انواع سرطان روده باریک، لنفوم‌ها در سفید پوستان شایع‌تر هستند.
• سابقه ابتلا به بیماری التهابی روده؛ بیماری‌هایی که روده را دچار التهابی مزمن می‌کنند، از جمله بیماری کرون و سلیاک، ریسک ابتلا به سرطان روده باریک را افزایش می‌دهند.
• اختلالات ارثی و سابقه خانوادگی؛ در صورتی که در خانواده فرد سابقه ابتلا به بیماری‌هایی مانند پولیپ آدنوماتوس خانوادگی (FAP)، سندروم سرطان کولورکتال غیرپولیپوز ارثی (HNPCC)، سندروم لینج، سندروم پوتز جگرز و… وجود داشته باشد، احتمال بیشتری دارد که فرد به سرطان روده باریک مبتلا شود.
• بیماری‌های خودایمنی و ضعف سیستم ایمنی؛ در صورت انجام پرتو درمانی و یا در هنگام مصرف داروهایی که پس از پیوند اعضا سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، ریسک ابتلا افزایش می‌یابد. همچنین بیماری‌های خودایمنی مثل HIV یا ایدز، کرون، سلیاک و… شرایط نامناسبی را برای سیستم ایمنی پدید می‌آورند که برای ابتلا به سرطان خطرآفرین است.

چگونه از سرطان روده کوچک جلوگیری کنیم؟

اقدامات پیشگیرانه سرطان روده کوچک، ضمانت نمی‌کنند که هیچگاه به این بیماری خطرناک مبتلا نمی‌شوید. اما درعین‌حال تاثیر به‌سزایی در پیشگیری از این بیماری دارند و حتی اگر از نظر ژنتیکی پیش زمینه ابتلا به این بیماری را داشته باشید، می‌توانند به حفظ سلامتتان کمک شایانی بکنند. برای جلوگیری از ابتلا به سرطان روده باریک چه کار کنیم؟

• تغذیه سالمی داشته باشید. برنامه غذایی شما باید غنی از سبزیجات، میوه‌های متنوع و غلات سبوس‌دار و کامل باشد. این خوراکی‌ها حاوی انواع ویتامین، آنتی اکسیدان، فیبر و مواد معدنی هستند و از ابتلا به بیماری‌های دستگاه گوارش جلوگیری به عمل می‌آورند.
• از مصرف دخانیات و الکل بپرهیزید. مصرف سیگار و دخانیات ریسک ابتلا به انواع سرطان را بالا می‌برند. همچنین الکل تاثیر وحشتناکی بر سلامت ارگان‌های مختلف بدن می‌گذارد و به هیچ عنوان نباید بیشتر از روزی یک نوشیدنی، مورد مصرف قرار گیرد.
• از کم تحرکی بپرهیزید و به طور روزانه ورزش کنید. برنامه منظمی برای فعالیت‌های ورزشی خود داشته باشید و حدالامکان چند روز در هفته، و هر بار حداقل به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
• وزن خود را در محدوده سالم و ایده‌آل نگه دارید. اضافه وزن و چاقی ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

سرطان روده کوچک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای درمان سرطان روده بزرگ و کوچک، لازم است این بیماری توسط پزشکی خبره و با تجربه، و به طور دقیق تشخیص داده شود. برای تشخیص سرطان روده باریک راه‌های آزمایشگاهی و روش‌های تصویربرداری متنوعی وجود دارد. این روش‌ها کمک می‌کنند با توجه به اندازه، موقعیت و مرحله پیشروی سرطان بهترین روش درمانی به کار گرفته شود و فرد در کوتاه‌ترین زمان ممکن سلامت خود را به دست آورد.

 همچنین این روش‌ها کمک می‌کنند در طی فرایند درمان، پاسخ بدن به روش درمانی مورد بررسی قرار گیرد و برای ادامه روند درمان برنامه کارآمدتری ارائه شود. از جمله روش‌های تشخیص و تعیین مرحله عبارتند از:

بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار

در اولین مرحله برای تشخیص سرطان روده، پزشک تمام علائم فرد را زیر نظر قرار می‌دهد و در مورد بیماری‌های گوارشی سابق وی اطلاعات کسب می‌کند.

آزمایش خون

ابتلا به سرطان روده می‌تواند میزان برخی هورمون‌ها و مواد دیگر موجود در خون را دستخوش تغییر کند. یکی از آزمایشاتی که برای تشخیص سرطان استفاده می‌شود، آزمایش عملکرد کبد است. اگر در این آزمایش مقادیر به دست آمده، بیشتر از میزان طبیعی خود باشند، ممکن است عامل این پیشامد سرطان روده باریک شناخته شود. ازآنجاکه سرطان روده کوچک می‌تواند خونریزی و کم‌خونی را در پی داشته باشد، بنابراین تست شمارش کامل خون یا CBC نیز راهکار مناسبی برای تشخیص این سرطان محسوب می‌شود.

آندوسکوپی یا Endoscopy

این روش با استفاده از یک لوله که دارای چراغ و دوربین است، انجام می‌شود. در روش آندوسکوپی این لوله از طریق دهان وارد دستگاه گوارش می‌شود و به طور کامل فضای داخل اندام را به نمایش می‌گذارد. البته روش تشخیصی آندوسکوپی خود نیز روش‌های مختلفی دارد:

• آندوسکوپی بالایی که از طریق دهان انجام می‌شود و تصویری دقیق و کاربردی را از اندام‌های ابتدایی دستگاه گوارش از جمله مری، معده و ابتدای روده باریک یا دئودنوم در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
• آندوسکوپی کپسولی؛ در این روش لوله‌ای وارد دهان فرد نمی‌شود؛ بلکه کپسولی مخصوص که مجهز به منبع روشنایی و دوربین است، در دهان فرد قرار می‌گیرد و تمام مسیر گوارش را طی می‌کند. این کپسول نیز برای مشاهده اندام‌های گوارشی مختلف، بسیار کارآمد است و پس از به اشتراک گذاشتن تصاویر لازم،  به همراه مدفوع از بدن خارج می‌شود.
• آندوسکوپی تک بالون و آندوسکوپی بالون دوبل نیز از انواع دیگر آندوسکوپی هستند که ممکن است به صلاحدید پزشک، برای تشخیص سرطان روده مورد استفاده قرار گیرند.

لاپاروسکوپی

لاپاروسکوپی نوعی عمل بسته در ناحیه شکم است. در طی این عمل برش کوچکی (در حد 0.5 تا 1.5 سانتی‌متر) روی شکم ایجاد می‌شود و از طریق آن دستگاه لاپاراسکوپ به داخل بدن ورود پیدا می‌کند. این دستگاه دارای چراغ و دوربینی کوچک است و در تشخیص، کمک شایانی به پزشک می‌کند. عمل لاپاروسکوپی به دلیل جراحات کمی که بر جای می‌گذارد، نسبت به عمل باز عوارض کمتر، و دوران نقاهت کوتاه‌تری را در پی دارد.

بیوپسی

بیوپسی، نمونه‌برداری یا تکه برداری، عملی است که توسط جراح انجام می‌شود. در طی آن بخشی از بافت درگیر بیماری برداشته می‌شود و در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد. این عمل در مورد وجود یا عدم وجود بیماری، و همچنین میزان وسعت آن اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

لاپاراتومی

این نوع جراحی به صورت باز انجام می‌شود و وسعت برش و زخم به جای مانده از آن به هدف انجام عمل بستگی دارد. در برخی مواقع لاپاراتومی را برای تشخیص بیماری و نمونه برداری از بافت مشکوک به بیماری، مورد استفاده قرار می‌دهند و در برخی مواقع پزشک از طریق این جراحی بافت درگیر بیماری را از بافت‌های سالم جدا و استخراج می‌کند.

روش‌های تصویربرداری

سی‌تی‌اسکن، MRI و تصویربرداری اشعه ایکس از کاربردی‌ترین روش‌های تصویربرداری برای تشخیص سرطان، بررسی میزان انتشار آن در بدن و سنجش میزان اثربخشی روش‌های درمان سرطان به شمار می‌آیند.

آیا سرطان روده کوچک قابل درمان است؟

بله قطعاً؛ با پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی می‌توان موارد قابل توجهی از مبتلایان را درمان کرد. البته این واقعیت وجود دارد که در مراحل پیشرفته سرطان روده باریک نرخ بقای فرد کاهش می‌یابد و ممکن است روش‌های درمانی چندان موثر واقع نشوند.

اگر این اختلال در مراحل اولیه خود تشخیص داده شود، می‌توان برای درمان آن امیدوارتر بود. چراکه در مراحل اولیه، سرطان تنها ناحیه کوچکی از روده باریک را در برگرفته و برداشت آن ناحیه در طی عمل جراحی، می‌تواند بیماری را به طور کامل از بدن حذف کند.

اما در صورتی که سرطان روده متاستاز شود و به سایر نقاط بدن نیز گسترش پیدا کند، ممکن است نیاز باشد چند روش جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو درمانی به طور پی در پی مورد استفاده قرار گیرند تا شاید فرد مجددا سلامت خود را بدست آورد.

روش‌های درمان سرطان روده کوچک

 برای درمان سرطان روده کوچک، بهترین متخصص سرطان روده، نوع سرطان، مرحله پیشروی آن، اندازه و موقعیت تومور را در نظر می‌گیرد و سپس برای انجام یا عدم انجام جراحی، شیمی‌درمانی، پرتو درمانی ایمونوتراپی و… تصمیم‌گیری می‌نماید. گاهی نیز لازم است برای درمان سرطان روده باریک، چند روش مختلف به‌طور مشترک به کار گرفته شوند تا اثربخشی روند درمان افزایش یابد. در ادامه روش‌های رایج و کارآمد درمان را یک به یک مورد بررسی قرار می‌دهیم:

جراحی

جراحی یکی از متداول‌ترین و البته ثمربخش‌ترین روش‌های درمان سرطان روده کوچک است. در این روش پزشک بخش درگیر به سرطان را از بافت‌های سالم جدا می‌کند و برمی‌دارد و یا اگر برداشت آن مقدور نباشد، مسیر جدیدی برای عبور غذا ایجاد می‌نماید.

جراحی رسکشن یا برداشتن بخشی از روده باریک، برای درمان بسیار موثر است. در این جراحی بخش درگیر سرطان از بافت‌های سالم جدا می‌شود و دو سر روده به هم متصل می‌گردند. همچنین ممکن است در صورت انتشار سرطان به غدد لنفاوی مجاور روده، در طی عمل جراحی این غدد نیز استخراج شوند.

همچنین جراحی بای پس روده برای شرایطی که تومور، مسیر روده را مسدود نموده اما قابلیت برداشتن ندارد، انجام می‌پذیرد. در این روش پزشک مسیر جدیدی را برای عبور غذا از روده باریک طراحی می‌نماید.

شیمی درمانی

شیمی‌درمانی به کمک داروهای خاصی انجام می‌شود و از طریق کشتن یا متوقف کردن روند تقسیم سلول‌های سرطانی، بیماری را سرکوب می‌کند. شیمی‌درمانی به دو صورت منطقه‌ای و سیستمیک انجام می‌شود و در نوع سیستمیک خود، سرطان روده‌ای که به سایر نواحی بدن متاستاز کرده را سرکوب می‌نماید.

گاهی پزشک قبل یا بعد از انجام جراحی این نوع روش درمانی را به کار می‌گیرد تا سرطان در نواحی مختلف بدن مهار شود. با انجام شیمی‌درمانی، گزگز دست و پا، اسهال، تهوع و استفراغ، ریزش مو و… از جمله عوارضی هستند که گریبانگیر فرد می‌شوند و با اتمام دوره درمان به تدریج بهبود می‌یابند.

پرتو درمانی یا رادیوتراپی

در این روش با تابش اشعه پر انرژی ایکس یا دیگر پرتوهای کارآمد درمانی، روند رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی متوقف می‌شود. این روش درمانی خصوصاً در مواقعی که شرایط برای انجام جراحی فراهم نیست، کاربرد زیادی دارد و گاهی هم در کنار جراحی و شیمی درمانی انجام می‌پذیرد. انجام رادیو تراپی برای بهبود علائم سرطان بسیار کمک کننده است؛ اما درعین‌حال خود عوارضی از جمله تکرر ادرار، زخم‌های دهانی، تهوع و استفراغ، سردرد، تحریک و سوزش پوست (احساسی مشابه آفتاب سوختگی) را به همراه می‌آورد.

ایمونوتراپی

با توجه به جهش‌هایی که باعث ایجاد تومور شده‌اند، ممکن است پزشک ایمونوتراپی را نیز به عنوان یک روش درمانی کارآمد برای سرطان روده کوچک معرفی کند. در این روش با تقویت سیستم ایمنی، توانایی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی افزایش می‌یابد. در واقع روش ایمونوتراپی با تسهیل فرایند تشخیص و از بین بردن سلول‌های سرطانی، در درمان موثر عمل می‌کند.

البته با توجه به مرحله پیشروی سرطان و نوع و دوز ایمونوتراپی احتمال دارد، پس از انجام این روش درمانی با عوارضی مواجه شوید. درد، تورم قرمزی پوست، گرفتگی عضلات، گرفتگی سینوس، تپش قلب، مشاهده جوش یا دانه دانه شدن سطح پوست، سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و دیگر علائمی که بسیاری از آنها مشابه علائم آنفولانزا هستند، ممکن است پس از انجام ایمنی تراپی به سراغتان بیایند.

نتیجه گیری

در طول این نوشته از دکتر میبدی به مهم‌ترین مسائل پیرامون سرطان روده کوچک پرداختیم؛ علائم و علل ایجاد بیماری را مورد بررسی قرار دادیم و با روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا شدیم. اگر در حال تجربه علائم این بیماری هستید و یا در مورد ابتلا به آن نگرانی دارید، حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید و در صورت نیاز مراحل تشخیص و درمان سرطان را پیگیری کنید. هرچه زودتر برای تشخیص این بیماری اقدام نمایید، با عوارض و خطرات کمتری می‌توانید سلامت خود را به دست آورید.

سوالات متداول