جوش خوردن زخم شقاق نیازمند رعایت برخی تمهیدات است. در صورت عدم رعایت نکات لازم و مراقبت کافی، امکان طولانیترشدن مراحل بهبودی یا عفونت وجود دارد. ما در این مقاله قصد داریم در رابطه با جوش خوردن زخم شقاق و مراقبتهای لازم پس از این جراحی بپردازیم؛ با ما همراه باشید.
جوش خوردن زخم شقاق چگونه انجام می شود؟
بهطور معمول جوش خوردن زخم شقاق در چند مرحله اتفاق میافتد. این مراحل ارتباط مستقیمی با شدت زخم، نوع و مدت زمان پس از جراحی دارد. در حالت کلی جوش خوردن زخم شقاق در چهار مرحله اتفاق میافتد.
مرحله اول، هموستاز
هموستاز را میتوان به دو مرحله اصلی هموستاز اولیه و هموستاز ثانویه تقسیم کرد.
هموستاز اولیه: هموستاز اولیه فرآیندی است که طی آن لختههای پلاکتی نرم در اطراف محل پارگی رگ خونی تشکیل میشوند. این اولین واکنش بدن برای جلوگیری از خونریزی است. در این مرحله، کلاژنها فعال شده و در ناحیه پارگی رگ تجمع میکنند. این تجمع کلاژنها، پلاکتها را جذب کرده و باعث میشود پلاکتها به هم بچسبند و یک پلاک پلاکتی تشکیل دهند. پلاکتها با انقباض عروق و آزاد کردن فاکتورهایی، پلاکتهای بیشتری را به محل پارگی جذب میکنند.
هموستاز ثانویه: هموستاز ثانویه فرآیندی است که طی آن فیبرین تولید میشود تا لخته نرم پلاکتی به یک لخته فیبرینی سخت و قوی تبدیل شود. این مرحله پس از هموستاز اولیه رخ میدهد و شامل یک فرآیند پیچیده است که منجر به تشکیل یک لخته پایدار میشود.
در واقع هموستاز نخستین مرحله از واکنش طبیعی بدن نسبت به زخم است. این مرحله در تلاش است تا جلوی خونریزی از مقعد را گرفته و اجازه خروج بیشتر خون از بدن را ندهد. در هموستاز رگهای خونی برای کاهندگی جریان خون منقض میشوند. پس از انقباض پلاکتهایی لختهای – موقتی برای جلوگیری از جریان خون، بر روی سطح زخم تشکیل میشود.
مرحله دوم، فاز التهابی
یکی از مهمترین مراحل فرایند بهبودی، التهاب است. التهاب بدن با هدف حذف بافت آسیبدیده و عوامل میکروب و بیماریزا از بدن اتفاق میافتد. در طول این فرایند، گلبولهای سفید بدن بهخصوص ماکروفاژها و نوتروفیلها، در جهت مبارزه با عفونت و شروع ترمیم بافت بدن در این بخش جمع میگردند.
مرحله سوم، فاز پرولیفراتیو
در مرحله سوم بافت جدیدی از بدن برای جایگزینی لایه ملتهب یا از دسترفته تشکیل میشود. در فاز پرولیفراتیو فیبروپلاستها، شروع به تولید کلاژن میکنند. در نتیجه زخم با تشکیل رگهای خونی منقبض شده و بافت گرانوله بستر زخم را پر میکند.
در واقع فاز تکثیر در ترمیم زخم، زمانی آغاز میشود که بازسازی و نوسازی بافت جدید در زخم شکل میگیرد. در این مرحله، بافت جدید با استفاده از کلاژن و ماتریکس خارجسلولی ساخته میشود. در این راستا یک شبکه جدید از رگهای خونی نیز باید شکل بگیرد و یک بافت گرانوله سالم با اکسیژنرسانی کافی و تغذیه مناسب تولید شود.
میوفیبروبلاست موجب انقباض زخم میشود و لبههای زخم با استفاده از سلولهای ماهیچهای دودی که به هم فشار میآورند، بسته میشود. در فازهای ترمیم و درمان زخم، مرحله گرانولاسیون بافت قرمز یا صورتی است که بافت ناهموار و ناصاف دارد و بافت گرانولهی سالم که بهراحتی خونریزی نمیکند، شکل میگیرد. بافت گرانولهی تیره ممکن است نشانه کم آبی باشد.
مرحله چهارم، ترمیم نهایی
این مرحله با عنوان مرحله بازسازی شناخته میشود. آخرین مرحله، در رابطه با تقویت تدریجی و به همپیوستگی مجدد بافت جدید است. در این راستا فیبرهای کلاژن به بازسازی زخم ادامه میدهند و درصدد نزدیکشدن به ظاهر نهایی هستند. ظاهر نهایی قرمزی و برجستگی کمتری نسبت به اوایل و اواسط دوران نقاهت دارد.
در واقع فاز بلوغ، مرحلهای از فرآیند التیام زخم است که در آن کلاژن نوع III به نوع I تبدیل میشود و زخم به طور کامل بسته میشود. در این فاز، سلولهایی که دیگر نیازی به آنها نیست، به سمت آپوپتوز یا مرگ برنامهریزی شده حرکت میکنند.
در این مرحله، کلاژن در طول خطوط فشاری دوباره جذب میشود، که باعث متراکمتر شدن فیبرهای کلاژن و نزدیکتر شدن آنها به هم میشود. این فرایند متراکمتر شدن فیبرهای کلاژن میتواند باعث کاهش اسکار ضخیم زخم شود. ریمودله شدن: این فرایند از روز ۲۱ پس از آسیب آغاز میشود و تا یک سال بعد ادامه دارد. حتی زخمهایی که پوست آنها به طور کامل بسته شده است، در زیر پوست همچنان در حال ریمودله شدن هستند.
مراحل درمان زخم یک فرآیند پیچیده و مرتبط است. عدم پیشرفت در این مراحل ممکن است منجر به زخم مزمن شود. عواملی مانند بیماریهای وریدی، عفونت، دیابت و کمبود متابولیک میتوانند بر زخمهای مزمن تأثیرگذار باشند. با مراقبت مناسب از زخم از طریق حفظ تمیزی مناسب زخم و محافظت آن در برابر آسیب و عفونت، میتوان به روند درمان زخم کمک کرده و سرعت بخشید.
توجه به این نکته ضروری است که همیشه جوش خوردن زخم شقاق به ترتیب فوق اتفاق نمیافتد.
مراقبت های لازم برای جوش خوردن زخم شقاق در خانه
وجود زخم مقعدی بهصورت طولانیمدت موجب میشود تا اجابت مزاج برای بیمار سخت و دشوار باشد. گذشته از این، در صورت کندی جوش خوردن زخم شقاق این محل در معرض انواع عفونت و آلودگی قرار دارد که این امر خطر عود شقاق را بههمراه دارد. با انجام و رعایت روشهای ذیل میتوانید روند بهبودی را تسریع کنید.
تمیز نگه داشتن زخم
پس از اجابت مزاج، محل مورد نظر را با آب گرم بشویید. استفاده از دستمالهای کاغذی و صابونهای عطری برای شستوشوی این محل توصیه نمیشود. حدالامکان از این محصولات برای تمیز کردن زخم شقاق استفاده نکنید. دقت کنید که بر خلاف عادت مرسوم، شستن زخم ناحیه مقعد با بتادین، بسیار مضر است و ممکن است باعث بسته نشدن زخم شود.
رعایت رژیم غذایی و افزایش مصرف فیبر
رعایت رژیم صحیح غذایی و مصرف فیبر در روند جوش خوردن زخم شقاق تاثیر بهسزایی دارد. رژیم غذایی پر فیبر یکی از بهترین رژیمهای غذایی برای درمان زخم شقاق است. فیبر، پایه گیاهی دارد و یکی از مهمترین مواد خوراکی برای بدن انسان است. در بدن انسان، آنزیمی در جهت هضم فیبر ترشح نمیشود. بههمین جهت فیبر موجود در روده موجب بیشترشدن حجم مدفوع میشود و به کنترل بهتر یبوست کمک میکند.
بهطور کلی لازم است هر فرد بهصورت روزانه حدود 30 الی 35 گرم فیبر مصرف نماید. برای تسریع جوش خوردن زخم شقاق مصرف بالای فیبر ضروری است. در بخش ذیل برخی از مهمترین نکات رعایت رژیم غذایی آوردهشده است.
- برای بهبود روند جوش خوردن زخم شقاق بهتر است آبمیوهها را جایگزین چای و موادکافئینداری همچون قهوه نمایید. کافئین بیش از حد موجب بیشترشدن مقدار یبوست میشود.
- حتی الامکان مصرف برنج را کاهش دهید و در صورت توان آن را از وعدههای غذایی خود حذف کنید. برنج قهوهای جایگزین خوبی برای برنج سفید است.
- غذاهای پرچرب و فست فود نخورید.
- سالاد و سبزی را در کنار وعدههای غذایی خود قرار دهید.
استفاده از داروهای تجویز شده
پمادهای بیحسکنندهای همچون لیدوکائین یا دیلتیازم در ترکیب با هیدروکورتیزون، به کاهش درد و التهاب کمک میکند.
حمام سیتز
حمام سیتنز وسیلهای است که در راستای آبدرمانی ناحیه مقعد، تولیدشده است. استفاده از این وسیله بسیار ساده است و لازم است فرد آب را درون آن پر نموده و بر روی حمام سیتز بنشیند. حمامهای نشیمن در مدلهای مختلفی به بازار عرضه شدهاند. متداولترین و بهترین نوع این حمامها، قابلیت قرارگیری بر روی انواع توالت فرنگی را داراست.
درون این محصول را میتوانید با آبی گرم، ولرم یا سرد پر کنید. برای جوش خوردن زخم شقاق ریختن آب گرم در حمام سیتز توصیه میشود. این امر درد را کاهش میدهد. برای این منظور، بهمدت 10 الی 15 دقیقه درون آب 45 درجه سانتی گراد بنشینید، تا درد شما التیام یابد.
فعالیت های روزانه
پس از جراحی بیماران سعی دارند تا فعالیتهای روزانه خود را از سر گیرند. پس از اولین شب جراحی یا صبح روز بعد لازم است شروع به راهرفتن کنید و تا جایی که میتوانید این روند را ادامه دهید. راهرفتن موجب میشود تا زمان لختهشدن خون ناحیه مقعد به حداقل خود رسیده و تنفس را برای عدم بروز ذاتالریه بهتر نماید.
بسته به نوع جراحی شقاق، این امکان وجود دارد که محدودیتهایی برای راهرفتن و نشستن بهصورت طولانیمدت داشته باشید. استفاده از بالشهای طبی و نرم به شما کمک میکند تا به هنگام نشستن بتوانید فشار وارده بر زخم را کاهش دهید. بسته به زمان جوش خوردن زخم شقاق بیمار باید بتواند پس از 4 هفته به سرکار خود برود. در روش های لیزری معمولا فرد می تواند دو روز بعد از عمل شقاق به سر کار خود برود.
مدت زمان لازم برای جوش خوردن زخم شقاق
4 مرحلهای که در بخشهای ابتدایی این مقاله بیان شد، لزوماً بهترتیب اتفاق نمیافتند. در این میان این مراحل ممکن است با یکدیگر همپوشانی داشته و بهطور همزمان در اطراف زخم بروز یابند. گذشته از این موارد، عواملی همچون سن، جنسیت، سلامت فردی، تغذیه و وجود بیماریهای زمینهای بر سرعت جوش خوردن زخم شقاق تأثیر میگذارد.
نگاهی کلی به نکات جوش خوردن زخم شقاق
جوش خوردن زخم شقاق تابع رعایت نکات بهداشتی و اصلاح رژیم غذایی است. حمام سیتنز، مصرف مایعات و خوردن غذاهایی که از فیبر بالایی برخورداراند، استفاده از برخی کرمهای موضعی و یا داروهای تجویزشده توسط پزشک و دیگر مواردی که در این مقاله بیان شد کمک میکند تا روند جوش خوردن زخم شقاق به حالت عادی بازگشته و یا سرعت یابد.