شقاق مقعد (فیشر مقعد)

شقاق نوعی بیماری شایع بوده که در اثر ابتلا به آن، پوست اطراف مقعد دچار پارگی می‌شود. فیشر مقعد یا شقاق انواع مختلفی دارد که از جمله آن‌ها، می‌توان به شقاق حاد، شقاق مزمن، شقاق قدامی، شقاق خلفی و … اشاره نمود. دلایل متعددی نظیر پیروی از رژیم غذایی نامناسب و ‌کمبود آب و در نتیجه دفع مدفوع بزرگ و سفت، بیماری‌های التهابی روده و زایمان در بروز شقاق مقعد دخیل است. با ما در این مطلب همراه‌ باشید تا علاوه بر شرح انواع شقاق روده، روش‌های درمان شقاق مقعدی را نیز شرح دهیم.

شقاق چیست؟ 

اگر شما نیز با این پرسش که شقاق چه بیماری است مواجه شده‌اید، باید بدانید که ترک باریک یا شکاف بیضی کوچک در پوست دیواره مقعد، فیشر مقعدی نام دارد که به هنگام اجابت مزاج با درد ‌خونریزی همراه است. احتمال ایجاد شقاق در هر سنی وجود داشته و نمی‌توان آن را یک بیماری جدی تلقی کرد. با این وجود، عدم بهبود زخم سطحی ایجاد شده یا همان شقاق حاد، منجر به فیشر مزمن می‌شود. دلیل وجود درد در پی ابتلا به این عارضه، وجود اعصاب زیاد و حساسیت بالا در ناحیه مقعد است. لازم به ذکر است که برخی افراد هر چند وقت یک‌بار به بیماری شقاق دچار می‌شوند، خصوصا افرادی که دچار یبوست مزمن هستند.

موضوع	توضیحات
تعریف شقاق مقعدی	شقاق مقعدی به ترک یا شکاف در پوست ناحیه مقعد گفته می‌شود که معمولاً باعث درد و سوزش می‌شود.
علل شقاق مقعدی	یبوست مزمن  فشار بیش از حد هنگام دفع اسهال مزمن آسیب‌های فیزیکی زایمان یا جراحی مقعد
علائم شقاق مقعدی	درد شدید هنگام دفع مدفوع سوزش و پارگی در ناحیه مقعد خونریزی مختصر در حین دفع مدفوع
روش‌های تشخیص	معاینه فیزیکی (معاینه دیجیتال رکتوم) پرسش در مورد علائم و تاریخچه بیماری
عوارض شقاق مقعدی	نهفتگی مدفوع  تنگی مقعد  فیستول مقعدی عفونت‌های مزمن در ناحیه شقاق
روش‌های درمان غیر دارویی	استفاده از حمام نشسته گرم  مصرف فیبر بیشتر در رژیم غذایی  استفاده از مرطوب‌کننده‌های موضعی برای نرم کردن پوست مقعد
پیشگیری از شقاق مقعدی	مصرف مواد غذایی فیبردار نوشیدن مایعات به مقدار کافی  پرهیز از فشار آوردن بیش از حد در هنگام دفع مدفوع
زمان مراجعه به پزشک	در صورت ادامه درد یا خونریزی بعد از چند روز در صورت تجربه شقاق مزمن یا عوارض جدی مانند فیستول یا عفونت

انواع شقاق 

حال که با فیشر مقعدی آشنا شدید، قصد داریم به معرفی انواع شقاق بپردازیم تا در صورتی که از این عارضه رنج می‌برید، از نوع آن مطلع شوید. به طور کلی بیماری شقاق را می‌توان در دو دسته حاد و مزمن قرار داد، اما این بیماری طبق فاکتور‌های دیگری نیز دسته بندی می‌شود که عبارتند از:

شقاق حاد

نوعی از شقاق، شقاق حاد نام دارد که درمان آن کمتر از 6 هفته به طول می‌انجامد. در طی ابتلا به این نوع فیشر مقعد بیمار از خونریزی، درد شدید و اسپاسم عضلات اسفنکتر مقعد رنج می‌برد. در اکثر مواقع جهت کنترل و درمان این بیماری، داروهای مسکن و‌ پماد تجویز می‌شود.

شقاق مزمن 

شقاق مزمن نسبت به شقاق حاد، پارگی عمیق‌تری داشته و درمان آن پیش از 6 هفته زمان خواهد ‌برد. به طور معمول افراد مواجه‌ شده با این نوع شقاق باسن، از درد کمتر، اسپاسم عضلات اسفنکتر و خونریزی رنج خواهند ‌برد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که گاها جهت شقاق مزمن، انجام جراحی ضرورت می‌یابد.

بیماری فیشر مقعد علاوه بر حاد و مزمن بودن، بر اساس محل درگیری نیز در دسته بندی زیر قرار می‌گیرند:

شقاق خلفی 

در این نوع بیماری، شقاق در پشت یا قسمت خلفی کانال مقعد بروز می‌کند که دلیل آن کمتر بودن میزان رگ‌های خونی و در نتیجه خونرسانی کمتر در قسمت خلفی مقعد است.

شقاق قدامی 

در شقاق قدامی، قسمت قدامی یا جلویی کانال مقعد درگیر این بیماری می‌شود. شقاق قدامی نسبت به شقاق خلفی کمتر ایجاد می‌شود.

شقاق جانبی 

آن دسته از افرادی که با شقاق جانبی درگیر هستند، زخم‌های حاصل از این بیماری را در طرفین کانال مقعد می‌بینند.

شعاعی

در شقاق شعاعی، شاهد خطی از ناحیه پوست اطراف مقعد تا درون کانال مقعد هستید که در عکس شقاق بیرون‌زده، می‌توانید آن را مشاهده نمایید.

علت ایجاد فیشر مقعدی

اینکه شقاق چگونه به وجود می‌آید، یکی از ‌پرسش‌های پر تکرار افرادی است که چندین مرتبه با این بیماری مواجه شده‌اند. در پاسخ به این پرسش باید گفت که علل متعددی در ایجاد فیشر مقعدی دخیل هستند که از جمله ‌آن‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

دفع مدفوع سفت

عواملی نظیر پیروی از رژیم غذایی نامناسب و عدم مصرف آب مورد نیاز بدن، سبب ایجاد مدفوع سفت و بزرگ می‌شود که این مورد را می‌توان از جمله علل اصلی ایجاد فیشر مقعد دانست.

رابطه مقعدی 

از آن جایی که در طی رابطه مقعدی، پوست مقعد کشیده شده و گاها پاره می‌شود، احتمال خطر شقاق داخل مقعدی ‌شقاق باسن در این دسته از افراد بیشتر است.

اسهال مزمن 

اسهال مزمن از دیگر عواملی است که با تحریک و التهاب پوست مقعد، زمینه ایجاد شقاق را فراهم می‌کند.

بیماری‌های التهابی روده 

از دیگر عوامل موثر در ایجاد فیشر مقعدی، می‌توان به بیماری‌های التهابی روده نظیر کولیت اولسراتیو و کرون اشاره نمود که سبب زخم روده بزرگ، مقعد و التهاب در این نواحی می‎شود.

زایمان 

در پی زایمان عضلات اسفنکتر مقعدی تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند که همین امر احتمال پارگی پوست مقعد و در نتیجه شقاق مقعدی را ایجاد می‌کند.

بیماری‌های مقاربتی 

از مهم‌ترین بیماری‌های مقاربتی، می‌توان سوزاک، سفلیس و کلامیدیا را نام برد که با اثر بر روی بافت مقعد، سبب پارگی در این ناحیه می‌شود. علاوه بر موارد ذکر شده، کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال، سرطان خون، بیماری‌های عفونی نظیر سل و داشتن سابقه خانوادگی این بیماری، احتمال بروز بیماری شقاق را افزایش خواهد‌ داد.

روش‌های درمان شقاق 

در صورتی که بیماری شقاق تشخیص داده‌شود، باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی لازم انجام شود. روش‌های زیر به درمان شقاق مقعدی و درمان زخم عمیق شقاق کمک خواهند‌کرد:

درمان شقاق با دارو

پزشک نسبت به نوع شقاق، داروهای متفاوتی را تجویز می‌کند که برخی از آن‌ها به شرح زیر هستند:

• در صورت عدم درمان شقاق مقعدی به کمک روش‌های خانگی، احتمال تجویز نیتروگلیسرین خارجی جهت شل شدن اسفنکتر و افزایش جریان‌خون  وجود ‌دارد. سردرد را می‌توان از عوارض شایع این دارو دانست.
• گاهی اوقات نیز جهت تسکین درد، کرم‌های بی‌حس‌کننده موضعی نظیر لیدوکائین هیدروکراید توسط پزشک تجویز می‌شود.
• از دیگر روش‌های شقاق مقعدی، تزریق سم بوتولینوم نوع A یا بوتاکس، با هدف رفع اسپاسم عضلات اسفنکتر مقعد است. 
• در صورتی که نیتروگلیسیرین موثر واقع نشود، داروهای فشار‌خون به صورت خوراکی یا استعمال خارجی تجویز می‌شود. این داروها نیز به شل شدن اسفنکتر مقعد کمک خواهند ‌کرد.
• داروهای ملین سبب نرم شدن مدفوع و در نتیجه کاهش درد هنگام اجابت مزاج می‌شود.
• همچنین در صورت نیاز داروهای مسکن نظیر ایبوپروفن و به جهت کاهش درد پس از اجابت مزاج تجویز می‌شود.

اصلاح رژیم غذایی

گاهی اوقات تنها با مصرف سبزیجات، فیبر و نوشیدن آب به مقدار زیاد، مدفوع نرم شده و به بهبود فیشر مقعد کمک می‌کند. بنابراین معجزه درمان شقاق با رژیم غذایی را دست کم نگرفته و در صورت مواجه شدن با این بیماری، رژیم غذایی خود را اصلاح کنید.

حمام آب گرم

از دیگر روش‌های درمان شقاق مقعدی، نشستن در وان آب گرم، چند بار در روز و هر بار 10 تا 20 دقیقه است. این کار به شل شدن عضلات مقعد و در نتیجه کاهش درد کمک می‌کند.

جراحی 

در صورتی که فرد از شقاق مزمن رنج ببرد و هیچ یک از روش‌های درمانی ذکر شده مثمر سمر واقع نشود، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. در این جراحی تکنیک اسفنکتروتومی داخلی جانبی به کار برده می‌شود و به جهت کاهش درد و اسپاسم، بخشی از عضله اسفنکتر مقعد بریده می‌شود. این جراحی ساده بوده و معمولا بهترین راه درمان شقاق مزمن است.

لیزر شقاق 

یکی از تکنیک‌های جدیدی که امروزه جهت درمان شقاق مقعدی به کار گرفته می‌شوند، لیزر است که پس از انجام این روش و برش اطراف مقعد به کمک لیزر، هیچ بریدگی و بخیه ایجاد نمی‌شود. انتخاب بهترین روش درمان برای شما، به نوع شقاق و تصمیم پزشک بستگی دارد. بنابراین در انتخاب پزشک ‌‌و کلینیک جهت درمان این بیماری دقت نمایید.

دکتر امیرحسین امامی میبدی، یکی از بهترین جراحان فوق تخصص در این زمینه بوده و از به روزترین تجهیزات و متبحرترین کادر درمان برخوردار است. به همین جهت با آسودگی خاطر درمان بیماری خود را به ایشان بسپارید.

شقاق مقعد چگونه احساس می شود؟

شقاق مقعدی معمولاً با درد شدید همراه است که بیشتر در هنگام دفع مدفوع احساس می‌شود. این درد ممکن است به صورت تیز، بریدن یا سوزش توصیف شود و بعد از دفع مدفوع برای چند دقیقه یا حتی چند ساعت ادامه داشته باشد. برخی افراد همچنین احساس درد را در ناحیه باسن، بالای ران یا پایین کمر خود نیز تجربه می‌کنند. این درد می‌تواند به شدت آزاردهنده باشد و بسیاری از افراد آن را یک تجربه ناراحت‌کننده و گاهی وحشتناک توصیف می‌کنند.

درمان شقاق مقعدی بدون خونریزی 

همان طور که پیش از این نیز گفته شد، روش‌های درمانی متعددی جهت بهبود فیشر مقعد وجود دارد که نسبت به شرایط بیمار، یکی از این روش‌ها توسط پزشک انتخاب می‌شود. در صورتی که قصد درمان شقاق مقعدی بدون خونریزی را دارید، پزشک به شما لیزر را توصیه می‌کند. درمان شقاق با لیزر تحت بیهوشی عمومی انجام شده و با کاهش فشار به هنگام حرکت و تسکین درد شقاق، گزینه‌ای ایده‌آل جهت درمان است. عدم نیاز به بخیه و بریدگی، انجام این روش بدون خونریزی، نداشتن درد، بهبودی یک روزه و احتمال عفونت کم از جمله مزایا و برتری این روش درمان نسبت به جراحی سنتی است.

داروهای درمان شقاق

درمان شقاق مقعدی ممکن است شامل داروهایی باشد که به تسکین درد، کاهش التهاب و تسریع بهبود کمک می‌کنند. داروهای درمانی شقاق مقعدی معمولاً به هدف کاهش اسپاسم عضلانی، تسهیل گردش خون در ناحیه آسیب‌دیده و کاهش فشار روی شقاق استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند به درمان و تسکین علائم کمک کنند، به ویژه در مواردی که شقاق مقعدی مزمن شده باشد.

• پماد نیتروگلیسیرین: نیتروگلیسیرین یک گشادکننده عروق است که به صورت کرم موضعی استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند به شل شدن عضلات اسفنکتر مقعدی و افزایش جریان خون در ناحیه شقاق کمک کند. با این حال، ممکن است باعث سردرد در برخی افراد شود که در این صورت مجبور به قطع درمان خواهند بود.
• مسدود کننده‌های کانال کلسیم (مانند دیلتیازم یا نیفدیپین): این داروها به عنوان جایگزینی برای نیتروگلیسیرین عمل می‌کنند و به آرامش رگ‌های خونی و عضلات مقعد کمک می‌کنند. در صورتی که نیتروگلیسیرین مؤثر نباشد، این داروها می‌توانند برای تسکین اسپاسم عضلانی و بهبود شقاق مفید باشند.
• بوتاکس: در صورت عدم موفقیت سایر درمان‌ها، تزریق بوتاکس به عضله اسفنکتر مقعدی می‌تواند به شل شدن این عضله کمک کند و زمان کافی برای بهبود شقاق فراهم آورد. اثرات این درمان حدود سه ماه باقی می‌ماند.
• ملین‌ها: در صورت بروز یبوست و سفت شدن مدفوع که فشار بیشتری بر شقاق وارد می‌کند، ملین‌ها می‌توانند کمک‌کننده باشند. این داروها با جذب مایعات به روده، مدفوع را نرم‌تر کرده و دفع آن را آسان‌تر می‌کنند.

علائم فیشر مقعدی 

همانند هر بیماری دیگری، بیماری شقاق روده نیز با علائمی همراه است که بررسی آن‌ها، به تشخیص این بیماری کمک می‌کند. با این وجود ممکن است شقاق در مردان و زنان تفاوت‌هایی داشته‌باشد، به همین جهت ابتدا به بررسی شقاق در این دو گروه خواهیم‌پرداخت.

شقاق مقعدی در مردان 

اکثریت مردان در طول زندگی خود، شقاق روده یا فیشر مقعدی را تجربه کرده‌اند و با درد و سوزش حاصل از شقاق مقعدی مواجه شده‌اند که در موارد حاد، گاها فرد قادر به انجام فعالیت‌های روزانه خود نیز نخواهد‌بود. درد شدید به هنگام دفع مدفوع، خونریزی به هنگام اجابت مزاج و دشواری در دفع مدفوع را می‌توان از جمله علائم این عارضه در مردان دانست. با این وجود، علائم در هر فرد متفاوت بروز کرده و ممکن است همه افراد علائم یکسانی را تجربه نکنند.

شقاق در زنان 

یکی از بیماری‌های رایج در ناحیه مقعد، شقاق مقعد است که در صورت مزمن شدن، درد و ناراحتی بسیاری را برای بانوان به همراه دارد. احساس درد به هنگام اجابت مزاج، مشاهده ترک و پارگی در مقعد، سوزش و خارش مقعد و مشاهده خون در ناحیه مقعد، از جمله علائم این بیماری در زنان است.

شقاق مقعدی چه علائمی دارد؟ 

از جمله علائم مشترک شقاق داخل مقعدی که احتمال ایجاد آن در همه افراد وجود دارد، عبارتند از:

• درد شدید و سوزش آور حین حرکت روده 
• احساس درد متناوب یا مستمر در ناحیه مقعد 
• خونریزی به رنگ روشن از مقعد 
• سوزش و خارش در این ناحیه 
• ایجاد ترک‌های پوستی در مقعد 
• دشواری در دفع مدفوع 
• احساس پری مقعد 
• بی اختیاری در دفع مدفوع 
• ترشحات چرکی

با توجه به موارد ذکر شده، در صورت مواجه‌ شدن با هر یک از این علائم، جهت درمان سریع به پزشک مراجعه نمایید.

تشخیص شقاق مقعد چگونه انجام می شود؟ 

تشخیص شقاق مقعدی معمولاً توسط یک متخصص انجام می‌شود که ابتدا از شما در مورد علائم و نشانه‌ها سوال می‌کند. سپس، برای مشاهده شقاق، به صورت فیزیکی آن را معاینه می‌کند. متخصص شقاق را بررسی کرده و سایر علل احتمالی علائم شما را رد نماید. برای این کار، آن‌ها ممکن است پزشک مقعد شما را باز کرده و به بررسی حساسیت یا اسپاسم عضلانی بپردازند. این روش، که به آن آزمایش دیجیتال رکتوم گفته می‌شود، به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت شما را به دقت ارزیابی کند.

عوارض شقاق مقعد در صورت عدم درمان

شقاق مقعدی یا ترک‌خوردگی در ناحیه مقعد به طور معمول با احساس درد شدید و سوزش همراه است، به ویژه هنگام دفع مدفوع. این درد ممکن است به صورت تیز، پارگی یا بریدن توصیف شود و گاهی اوقات می‌تواند برای چند دقیقه یا چند ساعت بعد از دفع ادامه یابد. علاوه بر این، برخی افراد ممکن است احساس درد در ناحیه باسن، ران‌ها یا پایین کمر نیز تجربه کنند. در بیشتر موارد، شقاق‌های مقعدی به طور خودبه‌خود در عرض چند هفته بهبود می‌یابند، اما در صورتی که درمان نشده یا به‌طور مداوم رخ دهند، ممکن است به شقاق‌های مزمن تبدیل شوند که بهبود آنها دشوارتر می‌شود.

• نهفتگی مدفوع: شقاق مقعدی می‌تواند باعث شود که فرد برای جلوگیری از درد هنگام دفع، مدفوع را نگه دارد. این رفتار به مرور زمان باعث انباشت مدفوع در روده و مشکل در دفع می‌شود.
• تنگی مقعد: شقاق‌های مزمن می‌توانند به تنگ شدن مجرای مقعد منجر شوند که به خودی خود باعث سخت‌تر شدن دفع مدفوع می‌شود و چرخه درد و ناراحتی را تشدید می‌کند.
• فیستول مقعدی: در برخی موارد، شقاق‌های مقعدی می‌توانند باعث ایجاد فیستول شوند. فیستول یک کانال غیرطبیعی است که بین مقعد و سطح پوست اطراف آن ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به عفونت و ترشحات دردناک گردد.

این عوارض می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند و نیاز به درمان پزشکی دارند.

رابطه شقاق و یبوست 

به طور کلی می‌توان گفت که اصلی‌ترین علت ابتلا به شقاق، یبوست شدید است. در صورت خشک شدن و ماندن مدفوع در روده، فرد به راحتی قادر به خارج کردن مدفوع نیست و این عمل را با دشواری انجام می‌دهد که در این صورت روی سطح داخلی مقعد، خراش‌هایی ایجاد می‌شود و فرد در معرض ابتلا قرار می‌گیرد.

شقاق چند روزه درمان می‌شود؟ 

به طور معمول در اکثر بیمارانی که با فیشر مقعد دست و پنجه نرم می‌کنند، این بیماری در عرض 1 الی 2 هفته بهبود می‌یابد، اما احتمال دارد طول درمان در افرادی با شقاق مزمن، 8 الی 12 هفته نیز به طول بی‌انجامد که در این حالت، مراجعه به پزشک الزامی است. 

سوالات متداول