تنقیه، روشی قدیمی و پرکاربرد برای پاکسازی روده‌ها و کمک به تخلیه مدفوع است که در سال‌های اخیر به روش‌های مختلفی در خانه و مراکز درمانی انجام می‌شود. این روش نه تنها برای رفع مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بلکه در برخی موارد به عنوان یک روش درمانی هم به کار گرفته می‌شود. اگر به دنبال راهکارهایی برای پاکسازی روده هستید یا می‌خواهید بدانید تنقیه چگونه و چرا انجام می‌شود، ادامه این مقاله را از دست ندهید.
تنقیه چیست؟
تنقیه فرآیندی است که در آن مایعی به طور مستقیم به رکتوم تزریق می‌شود تا به تخلیه روده کمک کند. این کار معمولاً در مطب‌های پزشکی یا در خانه با استفاده از کیت‌های مخصوص انجام می‌شود که بدون نسخه در داروخانهها موجود هستند. سابقا نیز تنقیه برای تمیز کردن روده بزرگ به کار استفاده می‌شد. امروزه نیز برای کنترل برخی از عوارض بیماری‌ها این کار کاربردی است.
تنقیه چگونه انجام می‌شود؟
مراحل انجام تنقیه به صورت زیر است. توجه داشته باشید اگر در منزل این کار را انجام می‌دهید، باید آماده باشید تا زمانی که احساس تخلیه مدفوع داشتید، بتوانید سریعاً به سرویس بهداشتی مراجعه کنید. برای آسان‌تر شدن مراحل آن، موارد زیر را در نظر بگیرید:
- یک حوله روی زمین پهن کنید و حواستان به ساعت باشد.
- دست‌ها را بشویید و محلول را در صورت نیاز آماده کنید. اگر مخلوط کردن یا اندازه‌گیری لازم است، آن را انجام دهید و مطمئن شوید که دمای محلول همان دمای اتاق باشد.
- به پهلو دراز بکشید و زانوی پای مخالف را به سمت قفسه سینه بکشید، یا در حالت زانو زده و خمیده قرار بگیرید.
- لوله آن را به ژل مخصوص روان‌کننده آغشته کنید و به آرامی وارد مقعد کنید؛ توجه داشته باشید در این مرحله از فشار اضافی خودداری کنید.
- محلول را به آرامی فشار دهید تا مقدار مورد نظر وارد شود و سپس لوله را به آرامی خارج کنید.
- اگر تنقیه احتباسی است، مدتی صبر کنید و سپس به سرویس بهداشتی بروید.
تنقیه چگونه عمل می‌کند؟
یکی از سوالات اصلی کسانی که این درمان برایشان تجویز می‌شود، این است که تنقیه چگونه عمل می‌کند؟ تنقیه با وارد کردن مایعی به راست روده باعث تحریک رفلکس روده شده و تخلیه مدفوع را تسهیل می‌کند. این تحریک به افزایش فشار در روده کمک می‌کند، اما باید از مایعاتی که مخصوص این کار طراحی شدهاند و بدون نسخه تهیه می‌شوند استفاده کرد تا بیخطر و مؤثر باشند. این تنقیه‌ها می‌توانند با حفظ آب در روده، نرم کردن مدفوع، تحریک حرکت روده به تسهیل دفع و کاهش ناراحتی کمک کنند.
تنقیه یا اماله برای درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
موارد استفاده از تنقیه گسترده و متفاوت است و ممکن است برای موارد بسیاری پیشنهاد شود. اما معمولاً کاربردهای آن به موارد زیر خلاصه می‌شود:
- درمان یبوست: به‌عنوان آخرین راهکار در مواردی که تغییر سبک زندگی و مصرف آب و فیبر مؤثر نیست و در برخی موارد حتی دارودرمانی نیز تأثیرگذار نباشد، ممکن است این روش پیشنهاد شود. همچنین برای رفع یبوست شدید که منجر به گیرکردن مدفوع در روده بزرگ شده و دفع آن به‌صورت طبیعی امکان‌پذیر نیست، این راهکار مؤثر است.
- آمادگی برای جراحی: پیش از جراحی کولون یا رکتوم برای کاهش خطر عفونت در حین عمل از اماله استفاده می‌شود. در صورتی که نیاز به استفاده از آن وجود داشته باشد، متخصص از قبل این مورد را با شما در میان خواهد گذاشت. بنابراین اگر قصد جراحی دارید، از مصرف خودسرانه آن پرهیز کنید.
- آمادگی برای آزمایش‌هایی نظیر کولونوسکوپی: جهت پاکسازی روده بزرگ و بهبود دید پزشک برای بررسی دقیق‌تر در حین کولونوسکوپی از اماله استفاده می‌شود. چرا که با پاکسازی روده‌ها امکان بررسی دقیق‌تر را فراهم می‌کند.
انواع تنقیه را بشناسید
تنقیه انواع مختلفی دارد که انواع مختلف آن با توجه به فاکتورهایی از قبیل نوع محلول و هدف استفاده از آن ممکن است متفاوت باشد. در ادامه مقاله به انواع آن خواهیم پرداخت:
- تنقیه پاکسازی: شستشوی کامل رکتوم و روده بزرگ با آب، معمولاً پیش از آزمایش‌هایی مثل کولونوسکوپی انجام می‌شود که در بالا نیز به آن پرداختیم.
- تنقیه با حجم زیاد: استفاده از 500-1000 میلی‌لیتر مایع برای تمیز کردن بخش بزرگی از روده بزرگ انجام می‌شود و همچنین برای رفع یبوست شدید مناسب است.
- تنقیه با حجم کم: برای تمیز کردن قسمت انتهایی روده با کمتر از 500 میلی‌لیتر مایع، که برای یبوست‌های انتهای روده مناسب است.
- تنقیه احتباسی: اغلب با روغن برای نرم کردن مدفوع سفت، به مدت 20 دقیقه در رکتوم نگه داشته می‌شود. این کار عبور مدفوع را آسان‌تر می‌کند.
- تنقیه با جریان برگشتی: برای رفع گاز روده، با تزریق 100-200 میلی‌لیتر مایع که چند بار تکرار می‌شود. این کار برای افرادی که گاز روده آن‌ها زیاد است، کاربردی است.
- تزریق رکتال دارو: تزریق دارو به روده بزرگ پس از پاکسازی، مثلاً برای درمان کولیت اولسراتیو در شب جهت اثربخشی بیشتر از این روش استفاده می‌شود. برخی داروها، مثل داروهای کاهش‌دهنده التهاب در بیماری‌هایی مانند کولیت اولسراتیو، به این روش وارد روده می‌شوند.
کاربردهای اصلی تنقیه چیست؟
در واقع کاربرد اصلی آن با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره شد، در دو مورد خلاصه می‌شود. کاربرد اصلی تنقیه، پاکسازی سریع یا کمک به دفع راحت‌تر مدفوع است. تنقیه‌های پاک‌کننده معمولاً برای تخلیه فوری مدفوع استفاده می‌شوند و طی چند دقیقه عمل می‌کنند. از سوی دیگر، تنقیه‌های احتباسی برای نرم کردن روده نیاز به زمان بیشتری دارند، به‌طوری که فرد باید مایع را مدتی در روده نگه دارد تا بتواند به درمان دفع سخت مدفوع کمک کند.
عوارض و معایب تنقیه چیست؟
در ادامه به برخی از اصلی‌ترین معایب و عوارض استفاده از آن اشاره می‌کنیم و توجه داشته باشید این موارد برای همه افراد صدق نمی‌کند.
- درد و ناراحتی: استفاده نادرست از مایع با دمای نامناسب یا فشار بیش از حد ممکن است موجب درد شود.
- سوراخ شدن روده: در صورت عدم دقت یا استفاده بیش از حد، ممکن است به رکتوم یا روده بزرگ آسیب برسد.
- عفونت: مواد آلوده می‌توانند باکتری وارد بدن کنند و عفونت ایجاد کنند.
- یبوست مزمن: استفاده مکرر باعث تضعیف عملکرد طبیعی روده و وابستگی به تنقیه می‌شود.
- اختلال الکترولیت: در افراد مبتلا به بیماری کلیوی، تنقیه فسفات ممکن است تعادل الکترولیت را مختل کند.
- عدم تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای: تکیه به تنقیه ممکن است تشخیص علل اصلی یبوست را به تعویق اندازد.
نقیه یک روش مؤثر و قدیمی برای پاکسازی روده‌ها و تسهیل تخلیه مدفوع است که در موارد مختلفی به کار می‌رود. اگرچه این روش میتواند به رفع یبوست و آماده‌سازی برای جراحی یا آزمایش‌های پزشکی کمک کند، اما باید با احتیاط انجام شود و از استفاده نادرست و مکرر آن پرهیز شود. در نهایت، قبل از استفاده از تنقیه، مشورت با یک متخصص ضروری است تا از ایمنی و مناسب بودن این روش برای شرایط خاص شما اطمینان حاصل شود.
سوالات متداول
