اندومتریوز روده وضعیتی است که در آن بافت اندومتر در داخل یا سطح روده رشد میکند. این شرایط یک وضعیت خطرناک است که اگر جدی گرفته نشود، مشکلات متعددی مانند ناباروری و بیماریهای سختی مانند سرطان را در پی دارد. اندومتریوز انواع مختلفی دارد و بر اساس محل رشد و قرارگیری، طبقهبندی میشود. اگر اندومتریوز در سطح روده رشد کند به آن اندومتریوز سطحی گفته میشود و اگر این بافت به درون دیواره روده نفوذ کند، باعث ایجاد اندومتریوز رودهای عمیق میشود. این بیماری اغلب در بخشهای تحتانی روده و بالای رکتوم ایجاد میشود و با علائمی مانند درد هنگام ادرار و تخلیه روده، گرفتگی شکم، خونریزی از رکتوم و… بروز پیدا میکند. همچنین روده کوچک یا آپاندیس را نیز درگیر میکند. طبق مطالعات انجام شده، تقریباً یک سوم خانمهایی که به اندومتریوز مبتلا هستند در بافت روده خود نیز اندومتریوز دارند.
علائم اندومتریوز روده
در میان افرادی که به بیماری اندومتریوز روده بزرگ مبتلا میشوند، برخی از افراد هیچ علائمی را تجربه نمیکنند و تا زمانی که برای بیماری دیگری، آزمایش و تصویربرداری انجام ندهند، متوجه ابتلا به این بیماری نمیشوند. اما یک سری افراد علائمی را تجربه میکنند که به محض مشاهده آن باید به پزشک مراجعه کنند. علائم این بیماری شبیه به علائم سندروم روده تحریک پذیر است. با این تفاوت که علائم اندومتریوز روده برای بانوان از زمان پریود آغاز میشوند و این بافت در طی دوران قاعدگی ملتهب شده و بر بافتهای اطراف تاثیر میگذارد. از شایعترین علائم اندومتریوز روده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قاعدگی دردناک: قاعدگیهای دردناک یکی از علائم اصلی اندومتریوز روده است. خانمهایی که با این بیماری مواجه هستند معمولاً دوره قاعدگی دردناکی را تجربه میکنند که درد آن از حالت معمول بسیار شدیدتر است و به مرور بیشتر میشود.
- درد هنگام رابطه جنسی: اندومتریوز باعث بزرگ شدن و تورم بافت رحم میشود و در نتیجه در هنگام رابطه جنسی، درد و ناراحتی ایجاد میکند.
- درد هنگام تخلیه روده و مثانه: از دیگر نشانههای ابتلا به اندومتریوز میتوان به درد شدید هنگام ادرار و تخلیه روده اشاره کرد. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند هنگام تخلیه مثانه و روده، به دلیل فشار و تحریک بافتهای اطراف رحم و روده دچار دردهای شدید میشوند.
از دیگر علائم این بیماری میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسهال
- یبوست
- نفخ شکم
- خونریزی از رکتوم
- خستگی
- حالت تهوع
- درد قبل و در طول دوره قاعدگی
- خونریزی شدید در طول یا در بین دورهها
علت اندومتریوز روده
علت اصلی ابتلا به اندومتریوز چسبیده به روده، به طور دقیق مشخص نیست. اما بر اساس یک سری مطالعات، نظریهای وجود دارد که طبق آن، علت اندومتریوز روده به “قاعدگی برگشتی” مربوط میشود. اگر در طول دوره قاعدگی، خونی که باید از طریق لولههای رحمی از بدن خارج شود، به سمت عقب جریان پیدا کند و به داخل لگن برود، بیماری اندومتریوز روده به وجود میآید. از دیگر علل احتمالی ابتلا به این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییر اولیه سلول: در این وضعیت سلولهایی که از جنین در بدن باقی مانده، تبدیل به بافت اندومتریوز میشوند.
پیوند سلولهای آندومتر: در چنین شرایطی سلولهای اندومتر، به واسطه خون یا از طریق سیستم لنفاوی به سایر اندامها انتقال پیدا میکنند.
- ارث و ژنتیک: افرادی که در خانواده خود، فردی را دارند که به اندومتریوز روده مبتلا است، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. به طور مثال اگر در خانوادهای، خواهر یا مادر به این بیماری مبتلا باشد، سایر افراد نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
- جراحی های رحمی: افرادی که قبلاً جراحیهای رحمی انجام دادهاند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. چرا که سلولهای اندومتر به محل برش متصل شده و در نهایت به بخشهای مختلف روده منتقل میشوند.
- اختلال در سیستم ایمنی بدن: بروز هر مشکلی در سیستم ایمنی بدن، میتواند زمینه را برای ابتلا به اندومتریوز روده فراهم کند. چرا که در چنین حالتی بدن نمیتواند بافت اندومتر را که در خارج از رحم رشد میکند تشخیص داده و از بین ببرد.
اندومتریوز روده چگونه تشخیص داده می شود؟
علائم اندومتریوز شباهت زیادی به علائم سایر مشکلات رودهای مانند کولیت، تومورهای روده و سندروم روده تحریک پذیر دارد. به همین علت زمانی که به پزشک مراجعه میکنید این موارد نیز مورد بررسی قرار میگیرند. تشخیص این بیماری معمولاً با انجام معاینه فیزیکی آغاز میشود. در طول معاینه، پزشک رکتوم و واژن را از نظر هرگونه ناهنجاری یا تغییر، مورد بررسی و مشاهده قرار میدهد. علاوه بر آن برای تشخیص دقیقتر، انجام یک سری آزمایشات را برای بیماران تجویز میکند که این آزمایشها عبارتند از:
- سونوگرافی: این آزمایش برای گرفتن تصویر از داخل بدن، از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده میکند. در این روش دستگاهی به نام مبدل را در داخل واژن یا رکتوم قرار میدهند تا محل قرارگیری آندومتریوز و سایز و اندازه آن به طور دقیق مشخص شود.
- ام آر آی: از دیگر روشهای تشخیص آندومتریوز راست روده میتوان به ام آر آی اشاره کرد. در این روش با استفاده از امواج مغناطیسی پرقدرت، محل آندومتریوز را در روده یا سایر قسمتهای لگن تشخیص میدهند.
- انما باریوم: برای تشخیص اندومتریوز روده با کمک این روش، با استفاده از اشعه ایکس از راست روده و روده بزرگ عکس میگیرند. اما قبل از عکسبرداری، روده بزرگ را با مادهای به نام حاجب پر میکنند تا روده راحتتر و بهتر دیده شود. این روش قدیمی است و امروزه کمتر از آن استفاده می شود.
- کولونوسکوپی: در این روش تشخیصی، از یک لوله نرم و انعطاف پذیر که به سر آن یک دوربین متصل است برای مشاهده بخشهای داخلی روده کمک میگیرند. در روش کولونوسکوپی، ندومتریوز روده تشخیص داده نمیشود اما میتوان به واسطه آن سرطان روده بزرگ را که علائمی شبیه به اندومتریوز دارد تشخیص داد.
- لاپاراسکوپی روده: در برخی موارد، پزشک شما را به جراح ارجاع میدهد تا با استفاده از روش لاپاراسکوپی، بخشهای داخلی شکم را دقیقتر بررسی کند. در این روش، زمانی که شما تحت بیهوشی عمومی هستید، جراح برش کوچکی را در اطراف ناف ایجاد میکند و به کمک این برش، لوله لاپاراسکوپ را به درون شکم وارد کرده و علائم بافت اندومتر خارج از رحم را در نواحی مختلف بررسی میکند. لاپاراسکوپی اندومتریوز روده، اطلاعات دقیقی را در مورد محل رشد آندومتر، وسعت و اندازهای که دارد و… در اختیار پزشک قرار میدهد.
آندومتریوز روده چه عوارضی دارد؟
در صورتی که آندومتریوز روده به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود عوارض متعددی را ایجاد میکند. در برخی موارد، عدم درمان به موقع باعث ناباروری و ایجاد سرطان تخمدان یا رحم میشود. از مهمترین عوارض آندومتریوز میتوان به اختلال در باروری اشاره کرد. تقریباً یک سوم تا نیمی از خانمهایی که به اندومتریوز روده مبتلا هستند با مشکل اختلال در باروری دست و پنجه نرم میکنند. همانطور که میدانید برای اینکه بارداری اتفاق بیفتد باید یک تخمک از تخمدان آزاد شده و از لوله فالوپ عبور کند. سپس این تخمک توسط یک سلول اسپرم بارور شده و به دیواره رحم متصل میشود و کم کم شروع به رشد میکند. اندومتریوز روده در بیشتر موارد باعث انسداد لولههای فالوپ شده و از عبور تخمکها و اتصال آنها با اسپرم جلوگیری میکند. با این وجود افرادی که به آندومتریوز خفیف یا متوسط مبتلا هستند شانس بارداری دارند و میتوانند دوران بارداری را به سلامت طی کنند. اما در برخی موارد، پزشکان توصیه میکنند که بارداری را به تعویق بیندازند؛ چرا که ممکن است با گذشت زمان اوضاع بدتر و بیماری وخیمتر شود. همانطور که اشاره کردیم یکی از شایعترین عوارض اندومتریوز روده، سرطان تخمدان است. اگرچه در ابتدای ابتلا به اندومتریوز، خطر ابتلا به سرطان تخمدان کم است اما اگر این بیماری جدی گرفته نشده و درمان نشود، ممکن است باعث ایجاد سرطان شود.
روش های درمان اندومتریوز روده
برای درمان اندومتریوز روده روشهای مختلفی وجود دارد. زمانی که به پزشک مراجعه میکنید، پزشک با توجه به نشانهها و شدت علائمی که دارید یا اینکه باردار هستید یا خیر، از روشهای درمانی متعدد کمک میگیرد. اصولاً پزشکان در ابتدای دوره درمان، از دارو کمک میگیرند و در صورتی که درمان با شکست مواجه شود، به سراغ روش جراحی اندومتریوز روده میروند. به طور کلی برخی از روشهای درمان این بیماری عبارتند از:
هورمون درمانی
در اغلب موارد، برای درمان اندومتریوز روده، پزشک متخصص داروهای هورمونی مانند قرصهای ضد بارداری را تجویز میکند. همانطور که میدانید افزایش و سقوط هورمونها در دوره قاعدگی باعث ضخیم شدن، تجزیه و خونریزی بافتهای اندومتر میشود. مصرف داروهای ضد بارداری و هورمونی رشد بافت اندومتر را کند میکند و مانع از کاشت جدید این بافت در بخشهای مختلف روده میشود.
داروهای ضد درد
اندومتریوز روده باعث دردهای شدید در دوران قاعدگی میشود. در صورتی که این بیماری خفیف بوده و بیمار تصمیمی برای بارداری نداشته باشد، پزشک در کنار هورمون درمانی، مصرف داروهای مسکن و ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای بیمار تجویز میکند.
جراحی اندومتریوز روده
در صورتی که هورمون درمانی، برای درمان اندومتریوز موثر نباشد، پزشک متخصص از روش جراحی کمک میگیرد. جراحی یکی از اصلیترین گزینهها برای درمان آندومتریوز روده است. در طی این جراحی، بافت اندومتر را برمیدارند. به این ترتیب دردهای ناشی از این بیماری تسکین داده شده و باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار میشود. برای جراحی آندومتریوز چندین روش وجود دارد که نوع جراحی و روش آن، به وسعت مناطق اندومتریوز و محل قرارگیری آنها بستگی دارد.
برداشتن روده سگمنتال
این جراحی در صورتی انجام میشود که سایز و اندازه اندومتریوز و مناطق درگیر شده به این بیماری وسعت بالایی داشته باشد. در این روش، قسمت آسیب دیده روده را برمیدارند و دو قسمت سالم را به هم متصل میکنند. بیش از نیمی از خانمهایی که تحت این روش درمان قرار میگیرند، پس از جراحی شانس بارداری دارند. این روش درمان نسبت به سایر روشها نتایج بهتری دارد و باعث عود بیماری و برگشت آن نمیشود.
تراشیدن رکتوم
در این روش بدون آنکه قسمتی از روده برداشته و حذف شود، برای از بین بردن اندومتریوز از یک وسیله تیز استفاده میکنند و بخشهای آسیب دیده را میتراشند. این روش معمولاً برای اندومتریوزهای خفیف و کوچک تجویز میشود و احتمال اینکه بعد از جراحی، دوباره بیماری عود کرده و بازگشت پیدا کند زیاد است.
هیسترکتومی
از دیگر روشهای موثر برای درمان اندومتریوز روده میتوان به برداشتن رحم و تخمدانها اشاره کرد. اما معمولا پزشکان برای حفظ قدرت باروری خانمها، تمرکز خود را روی برداشتن بافتهای آسیب دیده و حذف بافتهای اندومتریوز میگذارند و در معدود مواردی تصمیم به برداشتن رحم و تخمدانها میگیرند. چرا که این کار باعث یائسگی زودرس میشود و زمینه بروز بیماریهای قلبی و عروقی را فراهم میکند. حتی در برخی موارد، شرایط متابولیک و مرگ زودرس را در پی دارد.
اما برای افرادی که خونریزیهای شدید در دوره قاعدگی دارند و قاعدگیهای دردناک ناشی از گرفتگی رحم را تجربه میکنند و همچنین برای خانمهایی که دیگر قصد بارداری ندارند، هیسترکتومی تجویز میشود.
چرا گاهی اندومتریوز روده به اشتباه تشخیص داده می شود؟
در برخی موارد، اندومتریوز روده به اشتباه تشخیص داده میشود؛ چرا که این بیماری علائمی شبیه به علائم سندروم روده تحریک پذیر دارد و این موضوع باعث اشتباه در تشخیص میشود. اگرچه روشهای متعددی برای تشخیص دقیق اندومتریوز وجود دارد، اما در مراحل ابتدایی ممکن است که پزشک در بررسیها و معاینات فیزیکی که انجام میدهد، متوجه این بیماری نشود. به همین علت مراجعه به یک جراح و فوق تخصص کولورکتال، برای تشخیص به موقع و درمان سریع، اهمیت زیادی دارد. اگر با علائم اندومتریوز روده مواجه شدید، به پزشک متخصص مانند دکتر امامی میبدی مراجعه کنید تا علائم شما با دقت و حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرند و در صورت ابتلا به این بیماری، هرچه سریعتر روشهای درمانی برای شما تجویز شود.
نگاه کلی به اندومتریوز روده
در این مقاله راجع به اندومتریوز روده صحبت کردیم. همانطور که پیشتر اشاره کردیم اندومتریوز یک بیماری مزمن است که با علائمی مانند یبوست، اسهال، نفخ، خونریزی از رکتوم، خستگی، حالت تهوع، درد قبل و در طول دوره قاعدگی و… بروز پیدا میکند. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شده و درمان شود هیچ مشکلی ایجاد نمیکند. اما در مواردی که بیمار علائم اندومتریوز را جدی نگرفته و تحت درمان قرار نگیرد، با مشکلات متعددی از جمله سرطان تخمدان و عدم بارداری مواجه میشود. برای درمان اندومتریوز راههای مختلفی وجود دارد که نحوه درمان و روش مناسب برای برطرف کردن این بیماری، به شدت اندومتریوز و محل قرارگیری آن بستگی دارد.