استوما با عمل جراحی ایجاد می‌شود و یک مجرای خروجی برای خارج کردن ادرار و مدفوع است که بر روی سطح شکم ایجاد می‌شود. اما شاید شما سوالاتی در این خصوص داشته باشید. به‌عنوان مثال، شاید برای شما سوال باشد که مراقبت‌های بعد از انجام این جراحی چیست و چه زمانی نیاز به ایجاد استوما برای دفع ادرار و مدفوع وجود دارد. در این مقاله از سایت دکتر میبدی قصد داریم در این خصوص اطلاعات بیشتری به شما بدهیم.
تعریف استوما
استوما یا دهانه، سوراخی است که به‌صورت جراحی روی بدن ایجاد می‌شود تا ارتباطی میان یک اندام داخلی (مانند روده یا مثانه) و سطح خارجی بدن فراهم کند. این روش معمولاً برای تخلیه محتویات بدن (مانند مدفوع یا ادرار) در مواردی که عملکرد طبیعی بدن مختل شده باشد، استفاده می‌شود. استوما در طی یک جراحی ایجاد می‌شود. در این جراحی بخشی از روده بیمار به شکم او پیوند داده می‌شود.
انواع استوما
استوماها بسته به محل و هدف، انواع مختلفی دارند، مانند کولوستومی (برای روده بزرگ)، ایلئوستومی (برای روده کوچک) و یوروستومی (برای دستگاه ادراری) که در ادامه مقاله به انواع مختلف آن و هر آنچه باید درباره این مورد بدانید، اشاره می‌کنیم.
کولوستومی
کولوستومی جراحی‌ای است که شامل برداشتن کولون، آخرین قسمت روده، است. کولون به استوما متصل می‌شود، بنابراین رکتوم و مقعد را دور می‌زند. مدفوع از طریق کیسه استومی متصل به شکم عبور داده می‌شود. در این حالت، متخصص قسمتی از روده بزرگ بیمار را به شکم او متصل می‌کند. در این حالت استوما بر روی دیواره شکم، معمولاً از روده بزرگ (کولون) ایجاد می‌شود. در این حالت، مدفوع خروجی به محل کولوستومی در کولون بستگی دارد؛ اگر نزدیک به رکتوم باشد، مدفوع سفت‌تر خواهد بود و نیازمند کیسه تخلیه است که به پوست اطراف استوما متصل می‌شود. این جراحی معمولا به دلایلی نظیر انسداد روده انجام می‌شود. کولوستومی ممکن است به‌صورت دائمی باشد یا برای استراحت به روده قرار داده شود.
ایلئوستومی
در این جراحی، از بخش انتهایی روده کوچک جراحی انجام می‌شود. بنابراین از روده بزرگ، رکتوم و مقعد صرف نظر می‌شود. مدفوع از طریق کیسه استومی متصل به شکم منتقل می‌شود. در این حالت مدفوع خروجی، به دلیل نبود کولون برای جذب مایعات، آبکی یا نیمه جامد است و نیاز به کیسه ضد نشت با قابلیت تعویض وجود دارد. در این حالت خطر کم‌آبی بدن بیشتر است، بنابراین مصرف مایعات کافی اهمیت زیادی دارد. این حالت، اغلب دائمی است، اما گاهی برای بازسازی روده به‌صورت موقت ایجاد می‌شود.
یوروستومی
یوروستومی جراحی‌ای است که در آن لوله‌هایی که ادرار را به مثانه می‌برند به استوما متصل می‌کند و در نتیجه از مثانه صرف نظر می‌شود. در این حالت، کیسه باید به‌طور مرتب تخلیه و تمیز شود و نیاز به مراقبت‌های مداوم برای پیشگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری وجود دارد.
نکات مراقبت از استوما
مراقبت از استوما شامل چندین مرحله کلیدی است تا از عفونت، تحریک پوستی و مشکلات دیگر جلوگیری شود. پوست اطراف استوما باید همیشه تمیز و خشک نگه داشته شود؛ این کار با شست‌وشوی ملایم با آب و صابون غیرمعطر انجام می‌شود. تعویض منظم کیسه‌ها بر اساس نوع تخلیه و بررسی روزانه پوست برای علائم قرمزی، التهاب یا عفونت نیز ضروری است. در این صورت بهتر است مراقبت‌های زیر را در نظر بگیرید:
- حفظ تمیزی پوست اطراف استوما برای جلوگیری از التهاب و عفونت
- استفاده از محصولات مناسب برای جلوگیری از نشت و آسیب پوستی
- مصرف رژیم غذایی متناسب برای کاهش تحریک روده یا مثانه
- مشاوره با پزشک یا پرستار متخصص برای مدیریت صحیح استوما
دلیل ایجاد استوما چیست؟
استوما به دلایل مختلف پزشکی ایجاد می‌شود و هدف آن معمولاً بازگرداندن یا حفظ عملکرد طبیعی بدن است که در اثر بیماری‌ها یا آسیب‌های شدید مختل شده است. این روش جراحی برای ایجاد دهانه‌ای روی سطح بدن انجام می‌شود تا امکان تخلیه مواد زائد مانند مدفوع یا ادرار فراهم شود. دلایل اصلی ایجاد استوما شامل درمان بیماری‌های مزمن، رفع انسداد یا آسیب‌های دستگاه گوارش و ادراری، یا بهبود کیفیت زندگی بیماران پس از جراحی‌های پیچیده است. ممکن است به دلیل وجود برخی بیماری‌ها، نیاز به انجام این کار باشد. در ادامه به برخی از اصلی‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- سرطان: مانند سرطان روده بزرگ ، راست‌روده، یا مثانه که نیاز به حذف بخشی از دستگاه گوارش یا ادراری دارد.
- بیماری‌های التهابی: مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو که باعث آسیب شدید به روده می‌شود.
- انسداد روده یا پارگی روده: ناشی از تومور، چسبندگی یا عفونت.
- آسیب یا جراحت شدید: به دستگاه گوارش یا مثانه.
- عفونت یا اختلالات مادرزادی: مشکلات مادرزادی دستگاه ادراری
- جراحی‌های موقت: برای استراحت دادن به روده یا مثانه پس از جراحی‌های ترمیمی
سخن آخر
در نهایت، استوما یک روش جراحی است که به دلایل مختلف پزشکی برای تخلیه مواد زائد بدن مانند ادرار یا مدفوع ایجاد می‌شود. انواع مختلف استوما شامل کولوستومی، ایلئوستومی و یوروستومی هستند که بسته به شرایط بیمار و نوع مشکل، انتخاب می‌شوند. مراقبت‌های مناسب از استوما برای پیشگیری از عفونت، تحریک پوستی و مشکلات دیگر بسیار مهم است و شامل تمیز نگه‌داشتن پوست، استفاده از کیسه‌های مناسب و مشاوره مداوم با متخصصین است. این جراحی معمولاً برای بهبود کیفیت زندگی بیماران پس از جراحی‌های پیچیده یا بیماری‌های مزمن مانند سرطان و بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش انجام می‌شود.