کولیت روده که به نام کولیت اولسراتیو نیز شناخته میشود یکی از انواع بیماری‌های گوارشی است. در این بیماری غشای داخلی روده بزرگ دچار آسیب میشود و بخش‌هایی نظیر کولون، رکتوم، راست روده و… را درگیر می‌کند. این بیماری انواع مختلفی دارد و شامل کولیت کرون، کولیت میکروسکوپی، کولیت زخمی و کولیت ایسکمیک میشود. عوامل مختلفی نظیر ژنتیک، عوارض جانبی مصرف برخی داروها، استرس و اضطراب و… می‌توانند از مهمترین دلایل بروز این بیماری باشند. کولیت قابل درمان نیست اما میشود با رژیم غذایی یا جراحی این مشکل را تا حد زیادی کنترل کرد. اگر به علائمی مانند تب، درد، رکتوم، اسهال، وجود خون تیره در مدفوع، زخم و ملتهب شدن دهان مواجه هستید بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. چرا که این موارد، از علائم ابتلا به کولیت اولسراتیو به‌شمار می‌روند و اگر جدی گرفته نشوند به مرور خطرآفرین خواهند شد. در ادامه بیشتر راجع به این بیماری، علائم و راه‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد.
کولیت روده چیست؟
کولیت روده یکی از انواع بیماری‌های مربوط به سیستم گوارش بدن است. در اغلب موارد این بیماری روی راست روده یعنی رکتوم و بخش پایینی روده بزرگ به نام کلون سیگموئید تاثیر می‌گذارد. اما به طور کلی قادر است کل روده بزرگ را نیز به خود درگیر کند. کولیت روده خفیف علائم و نشانه‌های چندان مشخصی ندارد و بسیاری از افراد علی رغم مبتلا به این بیماری متوجه آن نمی‌شوند.
| عنوان | توضیحات |
| تعریف | کولیت روده یک بیماری التهابی مزمن است که غشای داخلی روده بزرگ را درگیر می‌کند. |
| انواع | کولیت اولسراتیو، کولیت کرون، کولیت میکروسکوپی، کولیت ایسکمیک |
| علائم | درد شکمی، اسهال خونی، کاهش وزن، تب، زخم‌های دهانی، التهاب چشم، مشکلات پوستی |
| دلایل | ژنتیک، استرس، مصرف برخی داروها، واکنش‌های خودایمنی |
| تشخیص | آزمایش خون، آزمایش مدفوع، کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، آندوسکوپی، بیوپسی، سی‌تی اسکن |
| درمان | کنترل با دارو، تغییر رژیم غذایی، جراحی در موارد شدید |
| روش‌های جراحی | برداشت روده (کولکتومی)، جراحی لیزری |
| عوارض عدم درمان | کم‌خونی، کم‌آبی بدن، پارگی روده، افزایش خطر سرطان روده |
| پیشگیری و مدیریت | تغذیه مناسب، کاهش استرس، پرهیز از سیگار و الکل |
اما در صورتی که شدید باشد با علائم جدی بروز پیدا می‌کند. این بیماری برای درمان نیاز به یک سیر مداوم دارد و فرد باید به مدت طولانی تحت نظر پزشک قرار بگیرد. بارها اتفاق افتاده که در طول دوره درمان بیمار به دلیل کاهش یا حتی قطع شدن علائم بیماری، درمان خود را متوقف می‌کند. اما این کار کاملاً اشتباه است؛ چرا که امکان دارد بیماری برای مدتی کوتاه خاموش بماند و عدم تکامل دوره درمان باعث بیداری آن با علائم شدیدتر شود.
کولیت روده چه شکلی است؟
کولیت روده سمت چپ یک بیماری به شکل التهابی است که طی آن پوشش داخلی روده بزرگ یا دیواره داخلی آن دچار آسیب و التهاب میشود و فرد را با مشکلاتی مواجه می‌کند. در واقع افراد مبتلا به این بیماری در دیواره داخلی روده بزرگ، زخم و التهاب را تجربه می‌کنند. بنابراین این موضوع در اجابت مزاج آنها تاثیر گذاشته و سبب اسهال، یبوست، نفخ شکمی و… میشود. در صورتی که این زخم‌ها و التهابات شدید باشند فرد دچار خونریزی شده و این خون در مدفوع نمایان میشود.
آیا کولیت روده خطرناک است؟
در پاسخ به این سوال یک منبع معتبر این چنین می‌نویسد:
There are different types of colitis, with different causes. Some are short-lived and easy to treat, like when you have a bacterial infection from food poisoning. Other types — called inflammatory bowel diseases — are more chronic and difficult to treat. Colitis is more serious when it doesn’t go away. A severe case can do serious damage to your colon over time. It also affects your quality of life.
کولیت انواع مختلفی دارد که علل مختلفی دارند. برخی از آنها کوتاه مدت هستند و به راحتی قابل درمان هستند، مانند زمانی که شما یک عفونت باکتریایی ناشی از مسمومیت غذایی دارید . انواع دیگر – به نام بیماری های التهابی روده – مزمن تر هستند و درمان آنها دشوار است. کولیت زمانی جدی تر است که از بین نرود. یک مورد شدید می تواند در طول زمان آسیب جدی به روده بزرگ شما وارد کند. همچنین بر کیفیت زندگی شما تأثیر می گذارد.
علائم کولیت روده
کولیت روده سمت چپ با علائم و نشانه‌های خاصی بروز پیدا می‌کند که از جمله آنها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ابتلا به تب و از دست رفتن میل و اشتها برای خوردن غذا
- گرفتگی عضله‌ها
- دردهای شکمی، خونریزی از رکتوم یا راست روده
- کاهش وزن
- اسهال به مدت طولانی
- ایجاد مشکلات کبدی، چشمی و درد مفاصل
- مدفوع خونی
- افزایش سر و صدای شکم
- زخم‌های دهانی
- التهاب چشم
- مشکلات پوستی
- اختلال در رشد کودکان
علائمی که ذکر کردیم به شکل دائمی بروز پیدا نمی‌کنند و کاملاً موقتی هستند. به طوری که برخی افراد مبتلا به این بیماری ماه‌ها یا سال‌ها هیچ علائمی ندارند و متوجه بیماری خود نمی‌شوند. از سایر علائم کولیت اولسراتیو می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
- خستگی‌های مفرط
- التهابات پوستی
- ورم در مفاصل
- کم آب شدن بدن
- لرز
- افسردگی
- حساسیت
- تغییر در عادت‌های روده و افزایش تعداد دفعات دفع
- بروز زخم‌هایی که سبب خونریزی می‌شوند
- سوزش معده
- ریفلاکس معده به مری
- مشکل در عملکرد سیستم گوارش
تشخیص کولیت روده چگونه است؟
برای تشخیص بیماری کولیت روده باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک در قدم اول راجع به علائم و نشانه‌هایی که دارید از شما سوال می‌پرسد. سپس معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد و برای تشخیص دقیق، انجام یک سری آزمایش‌ها را تجویز می‌کند. با توجه به اینکه علائم کولیت روده چپ به علائم بیماری‌هایی مانند کرون و سندروم روده تحریک پذیر شبیه هستند، پزشک برای رد احتمال ابتلا به این بیماری‌ها از آزمایش کمک می‌گیرد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند.
- آزمایش خون: در آزمایش خون، وجود عفونت و التهاب در خون، سطح پروتئین واکنشی C، میزان رسوب بالا و… مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- آزمایش مدفوع: در آزمایش مدفوع وجود عفونت، باکتری، انگل یا خون در مدفوع را چک می‌کنند.
- سی تی اسکن: این روش یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای بررسی شکم و لگن و تشخیص کولیت محسوب میشود.
- آندوسکوپی: در این روش برای معاینه معده و روده، از یک لوله انعطاف پذیر استفاده میشود.
- بیوپسی: در این روش جراحی، از روده بزرگ برای تجزیه و تحلیل بیشتر و دقیق‌تر، نمونه برداری می‌کنند.
- کولونوسکوپی: از مهمترین ابزارها برای تشخیص این بیماری، کولونوسکوپی است. در این روش با کمک یک میله باریک که در قسمت ابتدایی آن یک منبع نور وصل شده جهت معاینه کردن بخش‌های داخلی رود بزرگ استفاده می‌کنند. همچنین در صورت نیاز، از بخش‌های غیر طبیعی روده نمونه برداری میشود.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: این روش شبیه آندوسکوپی است. در این روش از یک لوله دراز و انعطاف پذیر برای معاینه و بررسی راست روده کمک می‌گیرند.
انواع کولیت روده
بیماری مزمن کولیت روده به دلایل مختلفی ایجاد میشود و انواع مختلفی دارد. انواع این بیماری عبارتند از:
- کولیت زخمی یا اولسراتیو: کولیت زخمی یا اولسراتیو یکی از شایع‌ترین انواع کولیت محسوب میشود که با درگیر شدن راست روده و التهاب آن، آغاز میشود و به مرور قسمت‌های مختلف روده را نیز به خود درگیر می‌کند.
- کولیت کرون: کولیت کرون، روده بزرگ را درگیر می‌کند و علائم آن بسیار شبیه به علائم بیماری کرون است. مبتلایان به این نوع کولیت با درد در مفاصل مواجه هستند و ممکن است زخم در اطراف مقعد، دمل، خونریزی، اسهال و… را تجربه کنند. در بروز این نوع کولیت، عوامل مختلفی مانند استعمال دخانیات، ژنتیک، استفاده از داروهای غیر استروئیدی یا میکروبیوم روده دخیل هستند. اما در کنار این موارد واکنش‌های خود ایمنی بدن نیز می‌توانند سبب ایجاد کولیت کرون شوند.
- کولیت میکروسکوپی: از دیگر انواع کولیت روده در بزرگسالان می‌توانیم به کولیت میکروسکوپی اشاره کنیم که به واسطه دستگاه میکروسکوپ مورد تشخیص قرار می‌گیرد. این بیماری در دو نوع لنفوسیتی و کلاژنی به وجود می‌آید. کولیت کلاژنی سبب ضخیم شدن لایه کلاژن زیر اپیتلیوم میشود. اما در نوع لنفوسیتی میزان گلبول‌های سفید افزایش پیدا می‌کنند و فرد با درد شکمی، کاهش وزن، اسهال آبکی، گرفتگی و نفخ شکم، کمبود آب در بدن، کاهش وزن، بی‌اختیاری مدفوع و… مواجه میشود.
- کولیت ایسکمیک: از نشانه‌های کولیت روده ایسکمیک می‌توانیم به گرفتگی شکم، نفخ و درد اشاره کنیم. افراد مبتلا به این نوع کولیت در طول ۲۴ ساعت با مدفوع خونی مواجه هستند. همچنین از مشکلاتی نظیر حالت تهوع و استفراغ رنج می‌برند. کولیت ایسکمیک در انواع قانقاریا و نوع گذرا دسته‌بندی میشود که نوع قانقاریا شدت بیشتری دارد و در اغلب موارد کار را به جراحی می‌کشاند. اما کولیت گذرا معمولاً شدت کمتری دارد.
علت کولیت روده
- علت ابتلا به کولیت روده مشخص نیست. اما به طور کلی می‌توانیم موارد زیر را از دلایل ابتلا به این بیماری معرفی کنیم.
- ژنتیک: یکی از دلایل ابتلا به این نوع بیماری ژنتیک است. حدود یک پنجم افرادی که به کولیت اولسراتیو مبتلا هستند حتماً در اقوام و خانواده خود یک نفر مبتلا به این بیماری دارند.
- عوامل محیطی: کولیت روده پیشرفته می‌تواند به دلیل عدم توجه به رژیم غذایی و مصرف غذاهای پرچرب اتفاق بیفتند. همچنین مصرف سیگار، عدم رعایت نکات بهداشتی، آلودگی هوا و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن از دیگر عواملی هستند که سبب افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می‌شوند.
- واکنش‌های بیش از حد سیستم ایمنی روده: زمانی که ویروس‌ها یا باکتری‌ها وارد بدن می‌شوند، بدن حالت تدافعی به خود می‌گیرد و سیستم ایمنی فعال میشود. تا زمانی که این ویروس و عفونت برطرف شود واکنش‌های سیستم ایمنی ادامه پیدا می‌کنند که در نتیجه این اتفاق، کولیت اولسراتیو ایجاد میشود. به همین علت است که کولیت روده را یک بیماری خود ایمنی معرفی می‌کنند که به دلیل نقص در سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتد.
- استرس: تنش و اضطراب اگرچه به طور مستقیم سبب بروز کولیت نمی‌شود اما می‌تواند در صورت وجود این بیماری در بدن، آن را تحریک کرده و به شدت آن اضافه کند.
- بیماری و عفونت: از دیگر دلایلی که سبب بروز کولیت روده سمت چپ میشود می‌توانیم به عفونت اشاره کنیم. در صورتی که ویروس‌ها و باکتری‌ها وارد روده بزرگ شوند سبب التهاب کولون و ایجاد کولیت می‌شوند.
آیا کولیت روده درمان می شود؟
کولیت روده به شکل قطعی قابل درمان نیست اما میشود از طریق روش‌های مختلف این بیماری را تا حد زیادی کنترل کرد. به طور کلی درمان کولیت روده چپ با توجه به سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، پاسخ آزمایشات و سابقه‌های خانوادگی به اشکال متفاوتی انجام میشود و انتخاب روش مناسب به تشخیص پزشک صورت می‌گیرد. درمان کولیت روده سمت چپ زمان‌بر است و فرد باید طی مدت زمان طولانی تحت نظر پزشک قرار بگیرد و داروهای مورد نیاز را استفاده کند. اما برای درمان این بیماری تنها مصرف دارو کافی نیست بلکه بیمار نباید از نظر عصبی تحت فشار قرار بگیرد و از هرگونه عاملی که سبب ایجاد استرس و اضطراب میشود به دور باشد.
همچنین رعایت نکات تغذیه‌ای از جمله عدم استفاده از مواد حاوی کافئین، کاهش مصرف حبوباتی مانند نخود و لوبیا، عدم استفاده از ادویه‌های تند و… در بهبود این بیماری موثر هستند. در برخی موارد نیز پزشک مصرف داروهای ضد التهابی را برای کاهش التهاب و ورم روده تجویز می‌کند. اگر شدت بیماری زیاد باشد و فرد حتی با مصرف دارو یا رعایت رژیم غذایی بهبود پیدا نکند از روش جراحی لیزری برای درمان کولیت روده در بزرگسالان کمک می‌گیرند.
آیا کولیت از بین می رود؟
برخی از انواع کولیت حاد که ناشی از عفونت‌های موقت، عدم تحمل غذایی یا قرار گرفتن در معرض اشعه هستند، معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابند. به عنوان مثال، کولیت آلرژیک پس از خروج ماده حساسیت‌زا از بدن برطرف میشود. عفونت‌های خفیف نیز اغلب ظرف یک هفته برطرف می‌شوند، در حالی که درمان دیگر انواع آن ممکن است چند ماه طول بکشد.
در مواردی که کولیت به عنوان واکنش حاد به یک بیماری مزمن ایجاد میشود، نیاز به درمان دارد. برای مثال، کولیت ایسکمیک تا زمانی که جریان خون به روده بازنگردد، بهبود نمی‌یابد. کولیت انحرافی نیز در افراد دارای کولوستومی تا زمان بازگشت عملکرد طبیعی روده باقی می‌ماند و در برخی موارد، درمان قطعی ممکن نیست.
اگر کولیت ناشی از بیماری التهابی روده (IBD) باشد، یک بیماری مادام‌العمر محسوب میشود. این نوع کولیت ممکن است وارد دوره‌های بهبودی شود، اما هرگز به‌طور کامل از بین نمی‌رود. درمان در این بیماران بر کنترل علائم و افزایش طول دوره‌های بهبودی تمرکز دارد. در برخی موارد شدید، جراحی می‌تواند کولیت را برطرف کند.
عمل لیزری کولیت روده
در صورتی که کولیت روده پیشرفته باشد و فرد با مشکلاتی مانند سوراخ شدن روده بزرگ، انسداد شدید، علائم مزمن و ناتوان کننده یا از دست دادن حجم زیادی خون مواجه شود لیزر کولیت روده تنها راه حل است. این روش یکی از بهترین تکنیک‌ها برای جراحی کولیت محسوب میشود که به صورت بیهوشی و بدون درد صورت می‌گیرد.
طی این جراحی، دستگاه کولونوسکوپ از قسمت رکتوم وارد بدن شده و به سمت کولیت هدایت میشود. سپس با استفاده از لیزر و تجهیزات مخصوص، کولیت جراحی و از بدن خارج میشود. در نهایت کولیت برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده شده و توسط متخصص پاتولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرد. بعد از این عمل، فرد به هیچ عنوان احساس درد و ناراحتی نمی‌کند. اما ممکن است در ساعات ابتدایی بعد از عمل، بیمار خونریزی‌های کمی را تجربه کند.
درمان خونریزی کولیت روده چگونه است؟
اگر کولیت روده با خونریزی همراه است، بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا با توجه به شدت بیماری و وضعیت شما، داروی مناسب را تجویز کند. از جمله داروهای مورد استفاده برای درمان کولیت می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم که باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- آمینوسالیسسلات‌ها
- کورتیکواستروئیدها
- سرکوب‌کننده‌های ایمنی
- داروهای بیولوژیک
- مهارکننده‌های ژانوس کیناز
- تالیدوما
درمان کولیت روده
برای درمان درد کولیت روده مصرف دارو به تجویز پزشک در بسیاری از موارد، به شکل فوری، بسیار مفید و موثر عمل می‌کند.
جراحی کولیت روده
عمل کولیت روده یکی از انواع روش‌های درمان این بیماری مزمن است. جراحی معمولاً در مواقعی که داروها نتوانند در کنترل بیماری تاثیر بگذارند، تنها راه پیش‌رو و گزینه‌ای موثر برای بازگرداندن سلامتی بیماران شناخته میشود. در حال حاضر لاپاراسکوپی و کولونوسکوپی از بهترین شیوه‌ها برای عمل کولیت روده هستند که در کمترین زمان ممکن با کمترین عوارض انجام می‌گیرند.
عمل کولیت روده با لیزر
زمانی که کولیت روده پیشرفته شده و بیمار با خونریزی‌های شدید مواجه شود پزشک جراحی با لیزر را توصیه می‌کند. جراحی با لیزر به صورت کاملا فوری و بدون درد و خونریزی انجام میشود. این جراحی که با بیهوشی همراه است یکی از بهترین تکنیک‌ها برای درمان کولیت محسوب میشود.
روش های خانگی برای کمک به درمان کولیت روده
یکی از روش‌های خانگی برای کمک به درمان کولیت روده، رعایت رژیم غذایی است. این رژیم به خصوص در دوره‌های حاد بیماری توصیه میشود و شامل غذاهای نرم و پخته‌شده‌ای است که هضم آسانی دارند. در این رژیم مصرف فیبر و چربی محدود میشود تا فشار کمتری به روده‌ها وارد شود. اگر کولیت ناشی از عفونت موقت یا پرتویی باشد، پزشکان معمولاً این رژیم را پیشنهاد می‌کنند.
رژیم ضدالتهابی نیز می‌تواند به کاهش التهاب روده کمک کند. این رژیم بر حذف غذاهای فرآوری‌شده، چرب و سرشار از قند تأکید دارد و به جای آن، مصرف چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و ماهی‌های چرب را توصیه می‌کند. رژیم مدیترانه‌ای نمونه‌ای از رژیم ضدالتهابی است که به طور طبیعی می‌تواند التهاب را کنترل کند. همچنین، پیروی از رژیم برای شناسایی غذاهای محرک توصیه میشود تا فرد بتواند بر اساس واکنش بدن، یک برنامه غذایی مناسب و شخصی‌سازی‌شده تنظیم کند.
عوارض کولیت روده چیست؟
کولیت روده زمانی می‌تواند منجر به عوارض شود که شدید، طولانی‌مدت یا مزمن باشد. در این شرایط، التهاب مداوم باعث آسیب جدی به دیواره‌های روده شده و عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند. این عوارض می‌توانند نه‌تنها بر دستگاه گوارش، بلکه بر سایر قسمت‌های بدن نیز تأثیر بگذارند. در ادامه، مهمترین عوارض کولیت روده را بررسی می‌کنیم:
- سوراخ شدن روده: التهاب مزمن باعث ضعیف شدن دیواره‌های روده شده و احتمال پارگی آن را افزایش می‌دهد. این سوراخ شدن می‌تواند منجر به عفونت در حفره شکمی (پریتونیت) یا جریان خون (سپتی‌سمی) شود که در موارد شدید ممکن است به سپسیس ختم شود.
- مگاکولون سمی: التهاب شدید می‌تواند باعث گشاد شدن غیرطبیعی روده بزرگ شود و مانع حرکات طبیعی آن گردد. این مشکل، انسداد روده‌ای ایجاد کرده و موجب اتساع شدید شکم، درد شدید و افزایش خطر پارگی روده میشود.
- افزایش احتمال ابتلا سرطان روده بزرگ: التهاب مزمن می‌تواند تغییرات سلولی در دیواره روده ایجاد کند که در طول زمان ممکن است سرطانی شوند. این خطر پس از ده سال ابتلا به کولیت مزمن به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
- بیماری‌های التهابی دیگر: افراد مبتلا به کولیت روده بیشتر در معرض سایر بیماری‌های التهابی مانند استئوآرتریت (التهاب مفاصل) و کلانژیت اسکلروزان اولیه (التهاب در کبد و مجاری صفراوی) هستند. این موضوع به احتمال زیاد به دلیل واکنش‌های التهابی مشابه در بخش‌های مختلف بدن رخ می‌دهد.
بهترین دکتر برای درمان کولیت روده
اگر در پی یافتن بهترین دکتر برای درمان کولیت روده پیشرفته هستید دکتر امیرحسین امامی میبدی را به شما معرفی می‌کنیم. ایشان فلوشیپ فوق تخصصی جراحی کولورکتال لاپاراسکوپیک هستند و عضو جامعه کولوپروکتولوژی اروپا ESCP، جراحی سرطان‌های روده بزرگ به روش لیزری شناخته می‌شوند.
سوالات متداول
نتیجه گیری
در این مقاله راجع به کولیت روده صحبت کردیم و با علل ایجاد این بیماری، علائم و نشانه‌ها و راهکارهای درمانی این بیماری آشنا شدیم. اگر علائمی مانند تغییرات در الگوی دفع، درد و ناراحتی در شکم، اسهال، یبوست و… را تجربه می‌کنید، برای تشخیص این موضوع به پزشک متخصص مراجعه کرده و با انجام آزمایشات لازم از ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری اطمینان پیدا کنید. اگر علائم این بیماری را جدی نگیرید، این موضوع می‌تواند مشکل شما را تشدید کند و به مرور سبب بروز بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان روده شود.
